• Ο κατακερματισμένος κόσμος (μέρος πρώτο)

    Date: 2020.06.02 | Category: ΠΟΛΙΤΙΚΗ | Tags:

    Ο κορονογιός είναι ταυτόχρονα η αφορμή και η αιτία που δείχνει το πόσο ευάλωτος είναι ο κόσμος μας· δεν είναι ούτε η πρώτη, ούτε η τελευταία. Η οικονομική κρίση του 2008-10 το ίδιο πράγμα μας έδειχνε με διαφορετικές αφορμές.

    Όπως και στα 70s-80s στις σοβιετίες, οι ειδικοί θα προσπαθήσουν να βρουν μετρήσιμες δηλαδή λογιστικές λύσεις στα προβλήματα· οι οποίες τις περισσότερες φορές θα είναι μία από τα ίδια ακριβώς διότι κάθε τζαμάς, μόνο σπασμένα τζάμια μπορεί να δει. Η αστειότητα του τελευταίου προϋπολογισμού της κομισιόν για το επόμενο πενταετές πλάνο, είναι ένα τέτοιο προφανές παράδειγμα.

    Στην ουσία όμως, όπως και στις σοβιετίες, το πρόβλημα δεν ήταν τόσο υλικό, ήταν πρόβλημα νομιμοποιήσης· μιας νομιμοποίησης που έχει τόσο βαθιά τρωθεί, όπου ακόμα και στον πυρήνα των χωρών που βρίσκονται σε συναίνεση, ο κατακερματισμός του κόσμου είναι εντυπωσιακός.

    Διότι αυτό ακριβώς δημιουργεί η έλλειψη νομιμοποιήσης. Έναν κατακερματισμένο κόσμο. Βλέπουμε να υπάρχουν μια ντουζίνα θέσεις για ένα τόσο πρακτικό και υλικό ζήτημα όπως ένας ιος, κι αυτές οι θέσεις δεν αλλάζουν ομοιόμορφα ανάλογα με τις παλιές κατηγοριοποίησεις αριστερά/δεξιά, ούτε καν πλούσιος/φτωχός, νέος/γέρος, ή γκλομπαλίστας/λοκαλίστας. Οι θέσεις είναι εύθραυστες, ευμετάβλητες, προσωρινές και διαπερνούν οριζόντια άτομα που μεταξύ τους έχουν υποτίθεται εντελώς διαφορετικές πεποιθήσεις. Κι αυτό δεν μας δείχνει μόνο το πόσο ρευστός είναι ο κόσμος, αλλά και το πόσο ρευστοί είμαστε εμείς οι ίδιοι μέσα του.

    Η ρευστότητα θα συνεχιστεί· κανείς δεν δείχνει ικανός να προτείνει μια αφήγηση για τον κόσμο που να συνεπάρει τα πλήθη. Ακόμα και μέσα στην λενινιστική διανοουμενίστικη ανειλικρίνεια τους, οι σοβιετικοί είχαν ένα έτοιμο σύνθημα. Γη και ελευθερία. Η δουλειά τους ήταν πιο εύκολη ομολογουμένως καθώς το σύνθημα υπήρχε ήδη πριν ο λένιν μπει στο τρένο του κάιζερ που τον έφερε στη ρωσία. Γενιές ρώσων μουζίκων το ήξεραν στο πετσί τους πως η πυξίδα έγραφε ένα πράγμα, ένα όραμα, ακριβώς διότι αυτοί είχαν μια ταυτότητα. Ήταν αγρότες. Όχι μόνο ο φιδέμπορας της Τέσλα και ο PR φιλάνθρωπος της μικρομαλακής δεν μπορούν να συγκριθούν με τον λένιν, αλλά ούτε καν ο τράμπ με το άνθρωπο που έβαλε τους τίτλους τέλους, τον γκόρμπι. Και σαν να μην έφταναν οι εκπρόσωποι, τα ίδια τα υποκείμενα δεν μπορούν να αυτοπροσδιοριστούν ως τίποτα ιδιαίτερα σταθερό και διαρκές.

    Κι αν η καταστροφή του τσερνομπύλ, μοιάζει πολύ με τη κατάσταση που δημιούργησε ο κορονογιός, δεν είναι μόνο γιατί δείχνει πόσο γυμνός είναι ο βασιλιάς· το επιπλέον είναι πως και στις δύο περιπτώσεις ο σημερινός κόσμος δεν μπορεί να στηριχθεί όπως ο λένιν στη μοντέρνα θρησκεία της επιστήμης. Δεν χρειάζεται να έχεις διαβάσει δεκάδες ιατρικά paper, όπως έχω κάνει τους τελευταίους μήνες, για να φτάσεις σε αυτό το συμπέρασμα. Δεν χρειάζεται να είσαι βέβαιος πως είναι φίφτυ-φίφτυ η πιθανότητα ο ιος αυτός να κατασκευάστηκε σε κάποιο εργαστήριο από κάποιο κοινό αμερικανοκινέζικο “επιστημονικό” πρόγραμμα. Ούτε χρειάζεται ακριβώς να δεις πως η επιστημονική κοινότητα πλην εξαιρέσεων υπερασπίζεται μόνο τους εκάστοτε χρηματοδότες της (διαβάζοντας ιατρικά paper μεγάλων ονομάτων, έφτασα να θεωρώ ότι τελικά οι στουρνάρες αυτού του κόσμου δεν είναι τόσο παραπάνω τσαρλατάνοι). Εννοώ όλα αυτά είναι ωραία αν είσαι διανοούμενος άνθρωπος και χρειάζεσαι να ακουμπήσεις τις τρύπες που άφησαν τα καρφιά στο ζόμπι την ώρα που πίνεις τις μπυρίτσες σου μαζί του στην όχθη του ιορδάνη (ήταν και της αναλήψεως προχθές)· αλλά δεν τα χρειάζεσαι πραγματικά. Όπως δεν χρειάζεσαι και ιδιαίτερες ιατρικές γνώσεις για να διαβάσεις ιατρικές έρευνες· διότι όπως η κλεψιά στην έρευνα είναι στις λογικές αντιφάσεις και τα ceteris paribus, έτσι και η κατάρρευση στην πίστη της επιστημονικής προόδου βρίσκεται παντού τριγύρω μας ως πραγματικό γεγονός όχι ως θεωρητική φιλοσοφική συζήτηση.

    Όπως δεν χρειαζόταν να ξέρεις πυρηνική φυσική και μηχανολογικά πυρηνικών αντιδραστήρων για να καταλάβεις πως στο τσερνομπύλ και τη φουκουσίμα τα σκάτωσαν (κι ας μην πέθανε ποτέ κανείς από τη δεύτερη, όπως ακόμα ψέλνουν οι αντίστοιχοι πληρωμένοι επιστήμονες), άλλο τόσο δεν χρειάζεται για να ξέρεις ιατρική για να καταλάβεις πως το σημερινό μας σύστημα καταρρέει εμπρός στα μάτια μας.

     

     

    Ο άγιος ειδικός

    Δεν νομίζω ότι υπάρχει πιο εύγλωττο και κοντινό παράδειγμα από τον τσιόδρα. Λούστηκε με όλα τα πεντιγκρί αγιοσύνης από τα ΜΜΕ, παρότι ήταν από την αρχή εμφανές πως η διανοητική του ειλικρίνεια ήταν ένα μέγεθος που περιοριζόταν από τα γραφειοκρατικά του καθήκοντα. Με λίγα λόγια αν κάποιον πρέπει να ευχαριστούμε για το γρήγορο σχετικά lockdown, είναι τους εκσυγχρονιστές πασόκους επικοινωνιολόγους του κούλη που κατάλαβαν έγκαιρα ότι μια σουηδική απάντηση τύπου μάτι δεν θα τους έβγαζε ζωντανούς πολιτικά. Ο τσιόδρας ήταν εκεί απλά για να εκτελέσει αυτό το σχέδιο· και η επιτυχία είναι προφανής. Όλα αυτά όμως πάνε περίπατο, τη στιγμή που οι επικοινωνιολόγοι αποφάσισαν πως ο κούλης δεν πρέπει να ευθύνεται για την οικονομική καταστροφή που θα έρθει. Δεν υπάρχει επιστημονική ή έλλογη εξήγηση που να μπορεί να συνδέσει την πραγματικότητα του απρίλη, όπου στην ελλάδα απαγορευόταν ακόμα και να βγεις βόλτα στο δρόμο να πάρεις καθαρό αέρα, με την πραγματικότητα σήμερα όπου όλα ανοίγουν κι εμείς φοράμε το σταυρουδάκι μάσκα στο λαιμό και περιμένουμε τους τουρίστες να έρθουν. Κι ο άγιος τσιόδρας βρίσκεται ακριβώς στη μέση αυτού του χαοτικού κενού και κάθε φορά που προσπαθεί να γεφυρώσει με αστειότητες τα αγεφύρωτα, καταποντίζεται όλο και περισσότερο η επιστημονική του αγιοσύνη.

    Φυσικά το μεγαλύτερο μέλημα του κούλη, όπως και κάθε μοντέρνας διακυβέρνησης, δεν είναι να διατηρηθεί ακέραια η επιστημονική πίστη, αλλά να βγάλουμε και αυτό το εξάμηνο κρατώντας την κυβερνητική κουτάλα στα χέρια· η βασική μέθοδος για να συμβεί αυτό είναι η όσο το δυνατό μεγαλύτερη ανευθυνότητα. Η ανευθυνότητα των αρχόντων είναι πάντα μια θετική παράμετρος για κάθε μοντέρνα κυβέρνηση, μέχρι εκείνου του σημείου που η κυβέρνηση βρίσκεται στη γωνία. Αν καταφέρεις και βρεθείς στη γωνία, σου γυρνάει μπούμερανγκ· η δούρου εθισμένη σαν από πάντα στην εξουσία, δεν έπιασε αυτή τη μικρή επικοινωνιακή λεπτομέρεια, και συνέχισε να υπερασπίζεται την ανευθυνότητά της για “την στραβή που της συνέβη στο μάτι”. Κι αυτό μας δείχνει ένα ακόμα σημάδι του κατακερματισμένου κόσμου. Όπως η δούρου θα έπρεπε να σκεφτεί το καλό του κόμματος και να πάψει να υπερασπίζεται τον κώλο της, έτσι και οι επικοινωνιολόγοι του κούλη θα έπρεπε να σκεφτούν το καλό της διακυβέρνησης και να μην αφήσουν τον άγιο τσιόδρα να ξευτιλίζεται (διότι θα τον ξαναχρειαστούν). Όμως ούτε το ένα, ούτε το άλλο συνέβη, ακριβώς διότι ούτε στα πιο ψηλά κλιμάκια της εξουσίας υπάρχει κάτι άλλο από προσωπικές αφηγήσεις και τακτικές. Αν το να κάψουμε την επιστημονική θρησκεία μας βολεύει για να βγάλουμε τον μήνα, θα την κάψουμε και τον επόμενο μήνα θα δούμε τι θα κάνουμε.

    Έτσι κι αλλιώς ο κάθε κυβερνήσιμος βασίζεται στο TINA, δηλαδή στο ότι δεν υπάρχει καμία εναλλακτική αφήγηση που να απειλεί την κυβερνησιμότητά του. Κάτι άλλο που μάθαμε από τις σοβιετίες όμως, είναι πως δεν χρειάζεται μόνο η έλλειψη εναλλακτικής για να καταρρεύσει ένα σύστημα· μπορεί να συμβεί διότι απλά δεν θα βρεθεί κανείς να το υπερασπιστεί. Διαβάζοντας για τα γεγονότα που έριξαν το πάλαι ποτέ κραταιό σοβιετικό μπλοκ, αυτό που βγάζει μάτι σε σχέση με το σήμερα είναι το πόσο ήρεμα, ειρηνικά και χωρίς αντίσταση κατέρρευσαν. Το πιο αιματηρό παράδειγμα κατάρρευσης ήταν στη ρουμανία, όπου σκοτώθηκαν δύο ντουζίνες διαδηλωτές, ποσά δηλαδή αστεία για το τι συμβαίνει σήμερα στο μακρονικό κράτος για παράδειγμα, ή για ό,τι συνέβη στην πράγα και στην βουδαπέστη σε παλιότερες εξεγέρσεις (ή την τιεν-ναν-μεν το 89). Και διαβάζοντας την εξιστόρηση των γεγονότων στην ανατολική γερμανία από έναν ελάχιστο σε μέγεθος αντιφρονούντα, μου έδωσε την απάντηση που ήταν πάντα μπροστά μας ως μετα-ανάγνωση. Ένας κόσμος δεν τελειώνει απαραίτητα με ένα μπάνγκ, αλλά και με ένα αδύναμο κλαψούρισμα. Κι έτσι για μια ακόμα φορά ταπεινωμένος, παραδέχομαι ότι η ποίηση που πάντα σνόμπαρα γιατί δεν ήταν το μέσο της γενιάς μου, μου είχε δώσει την απάντηση δεκαετίες πριν. Οι σοβιετίες δεν τελείωσαν γιατί ο κόσμος επαναστάτησε εναντίων τους, όπως βαυκαλίζονται και αυτοσυγχαίρονται οι νικητές, αλλά γιατί δεν βρέθηκε κανείς να τις υπερασπιστεί. Κι αυτό ακριβώς φαίνεται να συμβαίνει στο δυτικό κόσμο σήμερα.

     

    ΥΓ Ακριβώς επειδή ασχολούμαι με τα ίδια θέματα περιμένοντας το σκαλοπατάκι 2-3 χρόνια τώρα, ώσπου να έρθει το δεύτερο μέρος, διαβάστε για προθέρμανση την αντίστοιχη σειρά μου Η σοβιετία τώρα δικαιώνεται (μέρος 1ο, 2ο, και 3ο). Είναι μια πολύ καλή εισαγωγή για τη συνέχεια που έχω στο μυαλό μου.