• Another one bites the dust

    Date: 2011.09.11 | Category: OIKONOMIA | Tags: ,,,

    παρότι τους βαριέμαι αφόρητα για τον επαρχιωτισμό και την κλάψα που διαπερνά ολόκληρη την εθνική τους αφήγηση, είπα να ασχοληθώ με τους κυπρίους, γιατί είναι κι αυτοί ένα μαγαζί που βρίσκεται εκτός αγορών και πιθανότατα θα βρίσκεται για κάποιο διάστημα και γιατί το παράδειγμά της δεν είναι πολύ διαφορετικό από παρόμοια μικρά κρατίδια που λειτουργούν ως φορολογικοί παράδεισοι.

     

     


    Το κράτος

    2,5δις θα πάρουν 5ετες δάνειο από ρωσικές τράπεζες μάλλον με επιτόκιο 4,5% που δεν είναι μικρό αλλά δεν είναι καθόλου κακό αν σκεφτείς πως αυτά τα 2,5δις αποτελούν το 14% του ΑΕΠ τους (που ειναι 17,4δις). Tο έλλειμμα του προϋπολογισμού σύμφωνα με την κομισιόν θα είναι στο 5% του ΑΕΠ το 2011, πράγμα που σημαίνει πως με τα 2,5αυτά δις φτάνουν για να χρηματοδοτήσουν παρόμοια ελλείμματα μέχρι και το 2013.

    ταυτόχρονα το χρέος της κύπρου είναι 60% του ΑΕΠ δηλαδή γύρω στα 10,5δις , μοιρασμένο μισό μισό μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού. Οι λήξεις των ομολόγων για το 2012 είναι 548εκ και για το 2013 725εκ ευρώ. Άρα θεωρώντας πως η κύπρος δεν θα βγάλει άλλα εσωτερικά ομόλογα τα 2,5δις από τις ρωσικές τράπεζες φτάνουν για να καλύψουν έλλειμμα της τάξης του 5% για το 2012 και για το 2013 ενώ φτάνουν να καλύψουν και τις λήξεις ομολόγων του 2012. Όπως θα δείξουμε και παρακάτω δεν θα είναι καθόλου δύσκολο να καλύψει τα επιπλέον 725εκ σε ομόλογα το 2013 χρησιμοποιώντας την εσωτερική αγορά. Τα γραμμάτια του δημοσίου (δηλαδή ο βραχυπρόθεσμος δανεισμός) είναι της τάξης του 1,5δις.

     

    άρα ως κράτος είναι μια χαρα καλυμμένο από 10 μεριές, κάτι που είναι σταθερό μοτίβο σε όλα τα κράτη της δύσης που λειτουργούν με παρόμοιους τρόπους. Τόσο η ισλανδία, όσο και η ιρλανδία και το βέλγιο είναι κράτη όπου το κράτος βρίσκεται σε πολύ καλύτερη κατάσταση δημοσιονομικά σε σχέση με άλλα μεγαλύτερα κράτη, κι αυτό φυσικά δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της σύνεσης με την οποία λειτουργεί το κράτος, αλλά και της μορφής που έχουν οι οικονομίες τους. Τι είναι τότε αυτό που οδηγεί όλες αυτές τις χώρες στο γκρεμό, την έξοδό τους από τις αγορές και τη χρεοκοπία?

     

    Οι τράπεζες

    Εδώ λοιπόν είναι το ζουμί και η αιτία που όλα αυτά τα μικρά και υγιή επιφανειακά κράτη βουτάνε στο γκρεμό. Ένας υπερφουσκωμένος χρηματο-οικονομικός τομέας που τις καλές μέρες χάριζε κέρδη ευημερία και φόρους στο κράτος, ήταν κυριολεκτικά ο πλούτος του έθνους. Και ξαφνικά μέσα σε ελάχιστο διάστημα, σαν από κάποιο αλχημικό καπρίτσιο της ιστορίας ο αέρας στα φουσκωμένα μπαλόνια μετα-στοιχειώθηκε σε μολύβι που τους τραβά σε μια άβυσσο χωρίς καμία ελπίδα πάτου. Η κύπρος και το βέλγιο φυσικά δεν έχουν (με νύχια και με δόντια) φτάσει ακόμα εκεί, αλλά τα παραδείγματα της ισλανδίας και ιρλανδίας δεν δίνουν σε αυτές τις μικρές χώρες ιδιαίτερες ελπίδες.

    Οι κυπριακές τράπεζες λοιπόν έχουν αυξήσει τις καταθέσεις τους από το γενάρη του 2009 μέχρι τον ιούλη του 2011 κατά 13δις !!! τα περισσότερα από αυτά μπορούμε να υποθέσουμε πως αφορούν ελληνικά χρήματα. Γιατί? Διότι χρονικά ταιριάζει. Από το δεκέμβρη 2008 μέχρι το δεκέμβρη του 2009 είχαμε μόλις 2δις αύξηση στις καταθέσεις ενώ το 2010 οι καταθέσεις αυξήθηκαν περίπου κατά 10δις. Το 2011 η κατάσταση πάλι σταθεροποιήθηκε.

    Το ίδιο φαίνεται και στις καταθέσεις μη κατοίκων κύπρου που από τον ιούνη του 2009 μέχρι τον ιούνη του 2011 έχουν αυξηθεί κατά 10δις (στα 27δις σύνολο). Δεν θα ήταν παράλογο λοιπόν να υποθέσουμε πως τα προβλήματα της αδελφής ελλάδας, πρόσφεραν στην ουσία ένα πολύτιμο μαξιλαράκι ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα της κύπρου.

     

    Ας πάμε όμως και στις χορηγήσεις. Το δεκέμβρη του 2008 οι κυπριακές τράπεζες είχαν δανείσει 54δις, το δεκέμβρη του 2009 57δις, του 2010 61δις και τον ιούλη του 2011 65δις. Κάποιες τράπεζες είναι πιο ξεβράκωτες και κάποιες όχι, αλλά συνολικά η κατάσταση είναι σχετικά καλή με Loan/Asset Ratio γύρω στο 92% που σημαίνει πως οι καταθέσεις είναι συνολικά περισσότερες από τα δάνεια που έχουν δοθεί (το μαξιλαράκι που λέγαμε). Η κατάσταση του κυπριακού τραπεζικού συστήματος ήταν καλύτερη από αυτή του ελληνικού ακόμα και στις πρώτες μέρες της μετά lehman εποχής, όταν δηλαδή συνέβη αυτό το παράξενο αλχημικό γεγονός που ονομάζουμε παγκόσμια τραπεζική κρίση. Οι κυπριακές τράπεζες είχαν Loan/Asset Ratio γύρω στο 97% τη στιγμή που οι περισσότερες ελληνικές τράπεζες (πλην ΤΤ νομίζω) είχαν γύρω στο 120% (με λίγα λόγια είχαν δανείσει περισσότερα απόσα είχαν στα χέρια τους). Έτσι, ενώ οι ελληνικές τράπεζες πολύ γρήγορα χρειάστηκαν τη βοήθεια του κράτους και της ΕΚΤ για να καλύψουν το χρηματοδοτικό κενό που δημιούργησε το πάγωμα της αγοράς μετά τη Lehman (το πακέτο των 28δις ψηφίστηκε πριν το τέλος του 2008), οι κυπριακές τράπεζες έδειχναν σχετικά χαλαρές σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία. Και οι εισρόες καταθέσεων από την ελλάδα αύξησε ακόμα περισσότερο την ασφάλειά αυτή με αποτέλεσμα όπως βλέπουμε να συνεχίσουν να δανείζουν με αυξημένους ρυθμούς.

    Τι μας λέει αυτό? πως η πιστωτική επέκταση και φούσκα στην κύπρο δεν έχει τελειώσει ακόμα. Το ερώτημα φυσικά είναι για πόσο!

     

    Παρόλαυτά 65δις ευρώ σε δάνεια είναι λιγο λιγότερο από 4 φορές το ΑΕΠ της Κύπρου (γλούπ) και δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα για την ποιότητα αυτών των δανείων. Το μόνο που γνωρίζουμε είναι πως οι κυπριακές τράπεζες έχουν αυξήσει τα δάνεια τους προς επιχειρήσεις και νοικοκυριά του εξωτερικού από 9δις (στη προ lehman εποχή ιούνης 2008), στα 14δις τον ιούνη του 2011. Κι αυτή η αύξηση είναι μοιρασμένη μεταξύ χωρών εντός ΕΕ και τρίτων χωρών. Αν υποθέσουμε πως τα δάνεια εντός ΕΕ αφορούν κατα κύριο λόγο την Ελλάδα η έκθεση των κυπριακών τραπεζών στην ελλάδα αυξήθηκε από σχεδόν 2δις τον 12/2008 σε 3,4δις τον ιούλη του 2011, ποσό όχι και τόσο τραγικό.

    Με λίγα λόγια θα μπορούσαμε να πούμε πως οι κυπριακές τράπεζες τις καταθέσεις που πήραν από το ελλάδα τις επένδυσαν στο εσωτερικό της οικονομίας τους και άρα ενισχύεται η υπόθεσή μας πως η πιστωτική επέκταση στην κύπρο καλά κρατεί.

     

    Ρέστα και ταληράκια

    Τι μπορούμε λοιπόν να πούμε για την κύπρο. Σαν τις υπόλοιπες μικρές χώρες με φουσκωμένο τραπεζικό τομέα, όσο ο τραπεζικός τομέας παραμένει υγιής, το κυπριακό κράτος δεν θα έχει κανένα πρόβλημα να χρηματοδοτεί τα ελλείμματά του. Το χρέος του είναι μικρό στο 60% του ΑΕΠ, τα ελλείμματα είναι ελέγξιμα στο 5% του ΑΕΠ και η εσωτερική αγορά θα μπορούσε να καλύψει όλο το κυπριακό χρέος των βαριά 10δις, χωρίς να χρειαστεί να ιδρώσει. Ακόμα και οι κυπριακές τράπεζες δεν θα είχαν πρόβλημα από το ρούφηγμα αυτής της ρευστότητας.

    Τι θα συμβεί όμως αν το τραπεζικό σύστημα αποκτήσει προβλήματα? Ας κοιτάξουμε τα βασικά προβλήματα που θα μπορούσε να αντιμετωπίσει το τραπεζικό σύστημα.

    Το ένα είναι φυσικά η άρση της πιστωτικής επέκτασης. Νομίζω πως πια δεν είμαστε στο 2005 και έτσι δεν θα βρεθεί κανένα goldenboy να μας εξηγήσει για το πώς ανακάλυψε το αεικίνητο. Άρα η πιστωτική επέκταση στην κύπρο δεν μπορεί να συνεχιστεί για πάντα. Τι θα συμβεί όταν σταματήσει και πώς αυτό θα επηρεάσει τη ζήτηση, τις τιμές και τα έσοδα του κράτους? σίγουρα όχι όμορφα. Ας σκεφτούμε πως το 2010 μόνο η πιστωτική επέκταση τροφοδότησε την κυπριακή οικονομία με 3,4δις ευρώ δηλαδή σχεδόν 20% του ΑΕΠ της (γλουπ). Και το ίδιο δείχνει να συνεχίζεται και το 2011.

    Το άλλο πρόβλημα (που ουσιαστικά θα μπορούσε να προκαλέσει το πρώτο που είπαμε πιο πάνω) είναι η πιθανή μείωση των καταθέσεων ειδικά από την ελλάδα, είτε επειδή θα χρειαστούν οι έλληνες τα χρήματα είτε επειδή θα θεωρήσουν πως υπάρχουν καλύτερες ευκαιρίες αλλού (πχ αν η ελλάδα επιστρέψει στη δραχμή). Η έκθεση των κυπριακών τραπεζών σε καταθέσεις εξωτερικού είναι 27δις ευρώ ή σχεδόν 2 φορές το ΑΕΠ της κύπρου (γλούπ!).

    Το τρίτο πρόβλημα είναι στα δάνεια σαπάκια. Αυτή τη στιγμή το κυπριακό τραπεζικό σύστημα δεν δείχνει να έχει προβλήματα, αλλά δεν ξέρουμε και δεν μπορούμε να υπολογίσουμε για πόσο θα ισχύει αυτό διότι αυτά είναι τα καλά κρυμμένα μυστικά κάθε τραπεζικού συστήματος. Επιχειρήσεις που εξωτερικά φαίνονται υπέροχες όταν η ρευστότητα περισσεύει (θυμάστε στην ελλάδα που μας πούλαγαν επιχειρηματικότητα και κέρδη πριν λιγα χρόνια), μόλις η πιστωτική επέκταση σταματήσει μπορεί να εμφανιστούν ξεβράκωτες και να δημιουργηθούν πολύ γρήγορα πολλά σαπάκια. Ταυτόχρονα τα δάνεια προς τρίτες χώρες είναι 14δις δηλαδή κάτι λιγότερο από ένα ΑΕΠ (γλούπ).

    Συνολικά όλα τα δάνεια των κυπριακών τραπεζών είναι 65δις δηλαδή μόλις κάτι λιγότερο από 4 φορές το κυπριακό ΑΕΠ (γλουπ). Αυτό σημαίνει πως όπως και στην ελλάδα, το κυπριακό κράτος δεν είναι αρκετά μεγάλο ή αξιόχρεο για να καλύψει τις ζημιές του τραπεζικού τομέα*.

    Τώρα νομίζω καταλαβαίνουμε για ποιο λόγο όλοι φοβούνται την κύπρο και το κράτος βρίσκεται πρακτικά εκτός αγορών. Στην ουσία πρόκειται για μια επανάληψη της ιρλανδίας και της ισλανδίας όπου ένα υπερφουσκωμένο τραπεζικό σύστημα βούλιαξε ολόκληρη τη χώρα. Ευτυχώς για την κύπρο δεν έχει μια κυβέρνηση που έκανε ό,τι μπορούσε για να μειώσει την αξιοπιστία της χώρας στους πολίτες λέγοντας συνεχώς πως βουλιάζουν και πως είναι ο τιτανικός + το γεγονός πως τσίμπησαν και αρκετές ελληνικές καταθέσεις που τους προσφέρουν μια κάποια ασφάλεια και ουσιαστικά τροφοδότησαν τη συνέχιση της πιστωτικής επέκτασης ακόμα και στους χαλεπούς μετά-lehman καιρούς.

    Ταυτόχρονα το ευρώ τους προστάτευσε από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ελβετοί. Οι εισροές καταθέσεων δηλαδή δεν πιέζουν προς τα πάνω την ισοτιμία του νομίσματος. Για πόσο θα ισχύουν όλα αυτά? Για πόσο η πιστωτική επέκταση θα κρύβει τα προβλήματα και οι αυξημένες ελληνικές καταθέσεις θα τροφοδοτούν την πιστωτική επέκταση? Το πιο πιθανό είναι όχι για πολύ ακόμα. Οι κύπριοι κατάφεραν να μανουβράρουν το μαγαζί τους μέσα στην κρίση και είχαν την τύχη και τη σύνεση να μην είναι τόσο εκτεθειμένοι όσο οι ισλανδικές τράπεζες (οι ισλανδοί βέβαια δεν είχαν το πλεονέκτημα να καταρρεύσει το σουηδικό μαγαζί και οι σουηδοί να μεταφέρουν τις καταθέσεις τους στην ισλανδία). Όπως συμβαίνει όμως και με άλλες οικονομίες που τα κατάφεραν καλά μέχρι σήμερα, το μοντέλο που λειτουργούν βασίζεται ακριβώς στο ίδιο μοντέλο που έκανε τον υπόλοιπο κόσμο να βυθιστεί στην ύφεση μετά το 2008, άρα καθώς η παγκόσμια κρίση έχει ξεκινήσει ήδη την επόμενη πίστα στη νεροτσουλήθρα, οι αντοχές (και προοπτικές) αυτών των χωρών μειώνονται δραματικά.

     

    Αν ήμουν κύπριος θα έλεγα πως τίποτα δεν έχει σημασία παρά να λειτουργεί καλά το κράτος. Αν ήμουν ξένος που έχει επενδύσει με τις καταθέσεις μου στην κύπρο, αλλά δεν ζω στην κύπρο θα ήμουν κάπως πιο επιφυλακτικός.

     

    *πρόκειται για ένα εντυπωσιακό μοτίβο. Τα κράτη βγαίνουν εκτός αγορών ανάλογα με το πόσο φαίνεται ότι μπορούν να καλύψουν τον τραπεζικό τους τομέα. Η κύπρος με μικρό χρέος αλλά μεγάλο τραπεζικό τομέα δεν μπορεί να σώσει τις τράπεζες, η ελλάδα με μέτριο τραπεζικό τομέα αλλά μεγάλο χρέος το ίδιο. Θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε τι θα γινόταν αν μια χώρα δήλωνε πως δεν θα στήριζε τον τραπεζικό της τομέα παρά μόνο τις καταθέσεις κι αυτές μέχρι του ποσού των 100.000 ευρώ που είναι το νέο όριο. Μια χώρα σαν την κύπρο θα μπορούσε να βγει στις αγορές τότε, καθώς περιορίζει την ευθύνη που αναλαμβάνει το κράτος?

     

    ΥΓ εδώ είναι το ods που έφτιαξα για όποιον έχει όρεξη. Είναι λίγο μπάχαλο αλλά θα βρείτε την άκρη σας.