• Το Ναυάγιο ως θεατές

    Date: 2024.02.15 | Category: ΠΟΛΙΤΙΚΗ | Tags:

     

    Σε γενικές γραμμές έχω απαγορέψει στον εαυτό μου να ασχολείται με μια κοινωνία από την οποία λείπω παραπάνω από μια δεκαετία. Αν ο δημήτρης χατζής δεν τόλμησε να κάνει κάτι τέτοιο στα τέλη των 70s ποιος είμαι εγώ για να το τολμήσω.

     

    Αλλά από την άλλη μεριά υπάρχει μια δεδομένη αναλυτική φτώχια και αδυναμία από τα νομιστεράκια τα οποία φαντασιώνονται ότι δημοσιογραφούν πλην πραγματικά ελαχίστων εξαιρέσεων και την ίδια στιγμή η ελληνική κοινωνία είναι κι αυτή κομμάτι της ίδιας δύσης στην οποία ζω, βλέπει το ίδιο netflix και διατηρεί παρόμοιες φαντασιώσεις.

    Κι έτσι μια στο τόσο πλατσουρίζω τα ποδαράκια μου στα πολύ ρηχά νερά. Υπάρχουν δύο βασικά θέματα στα οποία νιώθω άνετα. Το ένα είναι όταν το ζήτημα αφορά τη δυτική μονοκαλλιέργεια που έρχεται από τα πάνω. Δεν υπάρχει τίποτα καινότυπο στην ελληνική συζήτηση για ένα σωρό “καυτά” ζητήματα που έρχονται απέξω· είτε αυτά έρχονται από την κυβέρνηση, είτε από τα κυρίαρχα μέσα, είτε από την επιδοτούμενη διανόηση, κι αυτό περικλείει πρακτικά όλη την αριστερά πλην λακαιδεμονίων (και φυσικά μερικών εκ των εξαιρέσεων που έλεγα παραπάνω).

    Δηλαδή υπάρχει πιο απάνθρωπος, εμπορευματικός και ταυτόχρονα γραφειοκρατικός τρόπος να μιλήσεις για παιδιά από τη λέξη “τεκνοθεσία” ? Τι ακριβώς μπορούμε να πούμε για μια κοινωνία γύρω από αυτό? Μα ακριβώς το ίδιο πράγμα που θα λέγαμε για οποιαδήποτε άλλη κοινωνία της δύσης τις τελευταίες δεκαετίες. Μια λέξη που προέρχεται από το μάρκετινγκ προιόντων στα ράφια των σουπερμάρκετ ταιριάζει γάντι στα νέα δυτικά ήθη περί οικογένειας. Η ελληνική κοινωνία ιδεολογικά δεν ξεφεύγει ούτε ένα γιώτα από τον γενικό κανόνα που λένε και στα εξωτερικά.

    Άρα και χωρίς να ανοίξω ούτε ένα ελληνικό άρθρο πάνω στο ζήτημα γνωρίζω εκ των προτέρων ποια θα είναι τα επιχειρήματα των υπέρ και των κατά και πως θα κατηγορεί ο ένας τον άλλο. Φυσικά θα υπάρχουν προβλέψιμες μικροδιορθώσεις όπως συνέβη άλλωστε και το 2022 με τη σλάβα ουκραίνα. Εκεί η από τα πάνω γραμμή δεν μπόρεσε να περάσει στην ελληνική κοινωνία κι άρα όλες οι προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση άρχισαν να ακούγονται ως παραφωνίες. Αλλά άλλαξε αυτό το γεγονός πως η ελλάδα θα στείλει στην ουκρανία όλα τα “σοβιετικά” αντι-αεροπορικά της συστήματα και κανείς από τους υπερ-πατριώτες τουρκοφάγους δεν έβγαλε κιχ?

    Πού είναι τα δακρύβρεχτα άρθρα για το πόσο γυμνή θα μείνει η χώρα με άχρηστους πάτριοτ και αρχαίους χώκ (τους έχουν ακόμα υπό λειτουργία αυτούς?). Που είναι οι συγκεντρώσεις στο σύνταγμα απέναντι στην τουρκική απειλή που μόλις πριν ένα χρόνο ήταν το πιο καυτό ζήτημα της επικαιρότητας?

     

     

    Όπως συμβαίνει και στην υπόλοιπη δύση, η ελλάδα χορεύει το ίδιο τυφλό χορό του αιώνιου τώρα και είναι σχετικά εύκολο να αναλυθεί. Πάμε λοιπόν στο δεύτερο ζήτημα για το οποίο νιώθω άνετα να μιλάω. Κι αυτό δεν είναι άλλο από τα χαώδη κενά που η δημόσια συζήτηση αφήνει, κενά που λες δεν είναι δυνατό να μην βλέπει κανείς.

    Δηλαδή πόσο εύκολο ήταν να προβλέψεις την ήττα σύριζα στις τελευταίες εκλογές απέναντί στις στρατιές των συριζόπληκτων που έλεγαν -για μια ακόμη φορά 4 χρόνια μετά την πρώτη- πως το ματσάκι παίζεται στα ίσα? Πόσο ανεγκέφαλος πρέπει να θεωρείς τους αναγνώστες σου προκειμένου να λες το 2019 ότι το ματσάκι παίζεται στα ίσα να χάνεις με 10 πόντους διαφορά και παρολαυτά να συνεχίζεις να λες το ίδιο πράγμα το 2023 και να περιμένεις να σε πιστέψουν?

    Παρόλαυτά οι περισσότεροι φίλοι μου από την ελλάδα τους πίστεψαν ή ήθελαν να τους πιστέψουν, το μαλάκα μητσοτάκη αντικατέστησε κάθε πολιτική ανάλυση κι έτσι όταν έχασαν με 20 πόντους διαφορά έπεσαν από τα σύννεφα, απογοητεύτηκαν και συνέχιζαν να ζουν τις μεσήλικες ζωές τους. Δηλαδή σόρυ ρε παιδιά αυτό ήταν τσάμπα προφητεία δεν την άξιζα, αλλά παρόλαυτά ήμουν από τους ελάχιστους που το έλεγε· κάτι το οποίο συμβαίνει εντυπωσιακά συχνά τα τελευταία 15χρόνια που έχω αυτό το μπλογκ για να προσποιούμαι ότι εντυπωσιάζομαι. Άρα υπάρχει εδώ μια ευγενής τύφλωση που έλεγε και ο άλλος καραγκιόζης μακαρίτης, στην οποία μπορώ να χωθώ και να πω τα αυτονόητα.

    Οπότε γιατί όχι ας πιάσουμε να δούμε το σημερινό ελληνικό κουβάρι, πάντα με την επιφύλαξη πως ο ελέφαντας στο δωμάτιο (το ότι δεν ζω μέσα σε αυτή την κοινωνία) σίγουρα θα παίζει κάποιο ρόλο στην ανάλυσή μου 🙂

     

     

     

    Η μικρή Αθήνα 2004 που έζησα το καλοκαίρι του 2023

    Το 2018 έτσι για να βάλουμε μια ημερομηνία, είναι λίγο πολύ η χρονιά που η δεκαετής πτώση που ζούμε στην ελλάδα βρίσκει έναν κάποιο πάτο. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι τον είχε βρει από πιο πριν, οι σαμαρο-βενιζελικοί θα σας πουν το 2014, αλλά αυτό που μπορείς να τους καταλογίσεις είναι ότι το 2014 ο ρυθμός της πτώσης έπαψε να είναι τόσο γρήγορος.

    Είναι αλήθεια ότι η πρώτη κυβέρνηση της αριστεράς στο γαλαξία υπηρέτησε τόσο σκληρά μνημονιακά προγράμματα που η πτώση συνεχίστηκε μέχρι το 2018· κάτι το οποίο παραδέχονται και οι ίδιοι αλλά είναι τόσο οικονομικά αγράμματοι που δεν καταλαβαίνουν πως όταν χαίρονται για το ”δημοσιονομικό μαξιλάρι” των 30δις λένε ακριβώς το ίδιο πράγμα. Πως τα “πρωτογενή πλεονάσματα” διατήρησαν την πτώση της ελληνικής οικονομίας τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 2018 όπου άρχισαν οι προεκλογικές παροχές. Διότι εκεί συμβαίνουν τέσσερα μικρά “καλά” για την ελληνική οικονομία.

     

    1. Ο σύριζα έκανε τις προεκλογικές παροχές του και ο κούλης που ανέλαβε τις συνέχισε· είτε ακολουθώντας το “προγραμμά” του, είτε με αφορμή τον κόβιντ, είτε με τα προεκλογικά δωράκια του 2023 γυρνά τον προϋπολογισμό σε ελλειμματικό που σημαίνει έξτρα χρήμα στην οικονομία.
    2.  Οι καλές χρονιές του τουρισμού προσθέτουν μια μικρή κοτρωνίτσα στο θετικό οικονομικό κλίμα που υπάρχει στην ελληνική κοινωνία
    3.  Οι νέες συστημικές τράπεζες με μπλε και πράσινους κόκκους αρχίζουν ξανά δειλά δειλά την πιστωτική επέκταση.
    4.  Τα επιτόκια δανεισμού παραμένουν πολύ χαμηλά λόγω του QE πράγμα που επιτρέπει στον κούλη να χρηματοδοτήσει φθηνά τα ελλείμματά του και τα ελληνικά ομόλογα γίνονται ξανά ελκυστική επένδυση, 10 χρόνια μετά το κούρεμά τους.
    5.  Ελληνικό κεφάλαιο αποθηκευμένο στο εξωτερικό ψάχνει να βρει τρόπους να επενδυθεί στη χώρα. Στα 00s αυτό ήταν κεφάλαιο που έψαχνε ασφάλεια και το ευρώ του την πρόσφερε, στα 20s είναι κεφάλαιο που συγκέντρωσαν όλοι αυτοί που ζούνε στο εξωτερικό μετά την κρίση και βλέπουν ότι οι προοπτικές της εσπερίας δεν τους ικανοποιούν πια. Σκεφτείτε λίγο το brexit και πόσους ελληνες που ζουν στην αγγλετέρα ταρακούνησε.

     

    Με λίγα λόγια η Ελλάδα ξαναζεί τις στιγμές δόξας του αθήνα 2004 αν και φυσικά σε πολύ μικρότερη κλίμακα. Ελλειμματικοί δημόσιοι προϋπολογισμοί, πιστωτική επέκταση, τουριστικό συνάλλαγμα και χαμηλά επιτόκια ήταν η συνταγή του σημιτισμού που έκαναν πραγματικότητα το ελληνικό θαύμα των 00.

    Αλλά μισό λεπτό ρε μπάρμπα. Μόνος σου είπες ότι όλα αυτά είναι μικρογραφίες του τι συνέβη τη δεκαετία των 00s. Τα ελλείμματα δεν είναι τόσο υψηλά, η πιστωτική επέκταση δεν έχει καμία σχέση με την τότε όπως άλλωστε και τα οικονομικά μεγέθη. Πως σκατά είναι όλοι τόσο χαρούμενοι?

    Νομίζω την απάντηση την ψυχανεμίζεστε ήδη. Μετά από μια δεκαετία κατάθλιψης και συνεχούς πτώσης, οποιαδήποτε θετική αλλαγή αντιμετωπίζεται ως μάνα έξ ουρανού. Ένα ποτήρι που ως φιλελέδες μπορείτε να το δείτε εύκολα μισογεμάτο. Τύπου επιτέλους οι έλληνες χαίρονται με τις “πραγματικές” τους δυνατότητες στην παγκόσμια αγορά. Και με αυτή την αφήγηση συμφωνεί το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής κοινωνίας.

    Εγώ όμως θα το περιέγραφα λίγο διαφορετικά. Η ελληνική κοινωνία είναι -σαν κάθε άλλη δυτική κοινωνία- τόσο φτωχή και άδεια νοήματος, που το κοινωνικό μοντέλο των 00s συνεχίζει να είναι το κυρίαρχο μοντέλο ακόμα και σήμερα. Είναι σαν για 10 χρόνια όλοι να περίμεναν καρτερικά αυτή τη στιγμή που θα γυρίσει ο τροχός και τώρα να πηδάνε με την ίδια μανία πάνω στο ίδιο τρένο.

    Όλη η καταστροφή και η κατάρρευση που αυτό το μοντέλο δημιούργησε μετά ξεχάστηκε και τα κουλοδάνεια με 75% επιδότηση επιτοκίου και αποπληρωμή σε 35 χρόνια ξαναέγιναν μια καλή ευκαιρία. Οικονομικά μιλώντας δεν υπάρχει τίποτα αρνητικό να πληρώνεις 3% επιτόκιο δανείου όταν η ΕΚΤ προσφέρει σχεδόν 4% στις καταθέσεις, αλλά πως σκατά δικαιολογείς στον εαυτό σου πως αυτά τα χρήματα θα πρέπει να τα βρίσκεις για τα επόμενα 35 χρόνια από σήμερα?

    Το 2006-07 είχα μεγάλες δυσκολίες να το εξηγήσω αυτό σε ανθρώπους, διότι πίστευαν ότι the only way is up και ότι οι νέοι τους μισθοί των 2-2.5Κ το μήνα θα παραμείνουν για πάντα έτσι. Αλλά τώρα υποτίθεται επί μια δεκαετία έζησαν όλοι στο πετσί τους τα προβλήματα αυτού του τρόπου αντίληψης του κόσμου· κι όμως…

     

     

     

    Ναυάγιο χωρίς καλύβα

    Κι αυτό φυσικά αντανακλάται στην πιο κλασσική και διαχρονική αγορά βαρόμετρο της ελληνικής κοινωνίας. Την αγορά ακινήτων. Βάλτε μια άνω κάτω τελεία εδώ.

    Εδώ οφείλω να ευχαριστήσω μια ακόμα φορά τον εκδοτικό οίκο αντίποδες και τον αχαϊρευτο καριόλη και παραλίγο εκδότη μου, διότι δημοσίευσαν ένα βιβλίο με γλώσσα πιο κατανοητή από αυτή του πρωτότυπου· δεν λέω εύκολη διότι εγώ νόμιζα πως και ο λας είναι βατός και εύκολος και αρκετοί άνθρωποι που εκτιμώ μου είπαν ότι ίδρωσαν να το διαβάσουν. Αυτό όμως δεν αλλάζει το γεγονός πως το “ναυάγιο με θεατή” του χανς μπλουμενμπεργκ σου προσφέρει μια εκπληκτική μέθοδο ιστορικής και κοινωνικής προσέγγισης που από τότε που την έμαθα την χρησιμοποιώ αρκετά συχνά με εντυπωσιακά αποτελέσματα.

    Η ιδέα είναι απλή όπως όλες οι καλές ιδέες (αλλά αυτό δεν σημαίνει πως όλες οι απλές ιδέες είναι και καλές). Ο μπλούμενμπεργκ παίρνει μια μεταφορά (αυτή του ναυαγίου ενός καραβιού) και προσπαθεί να μιλήσει για τις κοινωνίες ιστορικά μέσα από το πως βλέπουν αυτή την ίδια μεταφορά. Παρότι η μεταφορά είναι διαχρονική, οι έννοιες που αυτή παίρνει μέσα στο χρόνο αλλάζουν, κι αυτό το γεγονός σου λέει πολλά για το πως έβλεπαν οι άνθρωποι την εποχή τους. Παρεπιπτώντος και ο γιωργάκης μίλησε για ναυάγια κλπ εκείνες τις μέρες του 2010 🙂

     

     

    Το ίδιο λοιπόν θα κάνω κι εγώ με ένα άλλο διαχρονικό φετίχ για να μιλήσω για την ελληνική κοινωνία. Τα ακίνητα που παίρνουν κάθε φορά το νόημα που η εποχή τους επιτρέπει. Στα χρόνια της δραχμής ήταν ο πιο κλασσικός και ασφαλής τρόπος αποθήκευσης κεφαλαίου (καθώς το νόμισμα ήταν μαλακό) ο οποίος μάλιστα είχε και μια πολύ ξεκάθαρη χρηστική αξία σε αντίθεση πχ με τον χρυσό. Όμως η είσοδος της ελλάδας στο ευρώ κι άρα η εισαγωγή των μοντέρνων μεθόδων του καζινο-καπιταλισμού, άλλαξε εντελώς τον χαρακτήρα των ακινήτων.

    Παλιότερα λοιπόν το ακίνητο ήταν μια εξασφάλιση ότι τα παιδιά σου κάτι θα βρουν, όπως είπαμε ένα αποθηκευμένο κεφάλαιο, μια περιουσία την οποία μπορούσαν να διαθέτουν και οι πιο ταπεινοί της κοινωνίας με τα σπίτια από τσιμεντόλιθους. Με την εισαγωγή των δανείων, το ακίνητο γίνεται από αποθηκευμένο κεφάλαιο, αποθηκευμένο χρέος. Αυτό στα 00s έγινε σταδιακά και με ένα μικτό τρόπο. Έβαζαν οι γονείς σου 100.000 ευρώ, έβαζες εσύ άλλα 50.000 και έπαιρνες από την τράπεζα άλλα 150.000 ευρώ δάνειο. Στην ουσία με αυτόν τον τρόπο είχες μισό σπίτι και η τράπεζα είχε το άλλο μισό. Όλα ωραία θα πείτε, σε τι διαφέρει αυτό το μοντέλο από το προηγούμενο, πέρα από το γεγονός ότι είχες λιγότερο αποθηκευμένο πλούτο? Στην ασφάλεια ΑΚΑ ρίσκο.

    Όταν οι γονείς μας αγόρασαν το σπίτι, το πλήρωσαν ντούκου, το έχτισαν τσιμεντολιθο τσιμεντόλιθο ή κομμάτι κομμάτι ανάλογα με το τι επέτρεπε η χρονιά (φέτος πλακάκια, του χρόνου κουζίνα κλπ). Αλλά ανεξάρτητα με τον τρόπο που αυτό συνέβη, το σπίτι ήταν όλο δικό τους ακόμα και χωρίς πλακάκια.

    Στα 00s αγοράζαμε μισό σπίτι (το άλλο μισό το είχε η τράπεζα) κι άρα θα έλεγες πως ήταν το ίδιο σαν το ασοβάτιστο σπίτι των γονιών σου χωρίς πλακάκια. Με τη μόνη διαφορά πως αν στην περίπτωση των γονιών σου το παπουτσάδικο έκλεινε (όπως έκλεισαν πολλά στα 90s), τα πλακάκια και ο σοβάς που δεν είχαν μπει δεν θα έρχονταν να σου ζητήσουν πίσω το υπόλοιπο σπίτι. Η τράπεζα όμως?

    Οικονομικά μιλώντας στα 70s-80s-90s οι γονείς σου έχτιζαν μισό σπίτι και το άλλο μισό ήταν λίγο τύχη και συγκυρία αν θα το τελείωναν. Το 2006 αγόραζες μισό σπίτι πάλι, αλλά όλο το ρίσκο. Η τράπεζα θα σου ζητούσε ολόκληρο το υπόλοιπο που σου δάνεισε πίσω, ανεξάρτητα με την αξία του σπιτιού. Αυτή η μικρή διαφορά ήταν που δημιούργησε όλη την ψευδή ασφάλεια των 00s και όλη την καταστροφή των 10s.

     

     

    Το 2006 οι οικονομικά συντηρητικοί συνομιλητές μου δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι μπορούσε να πάει στραβά. Οι δουλειές πήγαιναν περίφημα αλλά ακόμα κι αν δεν πήγαιναν, είχαν 150.000 ευρώ κεφαλαίου αποθηκευμένα σε ένα σπίτι. Κι έτσι στα 10s τους περίμενε μια έκπληξη. Όχι μόνο τα εισοδήματά τους συρρικνώθηκαν, αλλά το ίδιο συνέβη και με τις αξίες των ακινήτων, τις τιμές των ενοικίων κλπ κλπ, αλλά δεν συνέβη το ίδιο και με το υπόλοιπο του δανείου στην τράπεζα το οποίο παρέμεινε σταθερό. Έτσι ξαφνικά το σπίτι που αγόρασαν άξιζε τα μισά λεφτά, κι άρα το αποθηκευμένο κεφάλαιό τους ήταν ας πούμε μόλις 75.000 ευρώ, αλλά το υπόλοιπο του δανείου συνέχιζε να είναι 120.000. Πράγμα που σημαίνει πως ακόμα κι αν πουλούσαν το σπίτι τους για να γλυτώσουν από την τράπεζα, αν ήταν τυχεροί θα έχαναν ολόκληρο το αρχικό τους κεφάλαιο (και το σπίτι). Αν ήταν λίγο άτυχοι θα έχαναν όλο το αρχικό τους κεφάλαιο, το σπίτι και θα χρωστούσαν ακόμα 30-40.000 στην τράπεζα.

    Κι αυτό που περιγράφω αφορά πολύ συντηρητικούς επενδυτές, όχι αυτούς που στα 00s πίστευαν ότι μπορούν να σπεκουλάρουν στην αγορά ακινήτων για να συμπληρώσουν το εισόδημά τους, ούτε αυτούς που ζούσαν ήδη την εποχή εκείνη με δάνεια από τις κάρτες, ή τα προσωπικά δάνεια που έδιναν σαν κουλουράκια οι τράπεζες. Με λίγα λόγια η εμπειρία που είχε ολόκληρη η ελληνική κοινωνία από την μοιραία εκείνη σεπτεμβριάτικη ημέρα του 2009 που ψήφιζε τον Γιωργάκη ήταν μια παραλλαγή αυτού που σας περιγράφω πιο πάνω. Άλλοι τη γλύτωσαν με γρατζουνιές, άλλοι έχασαν το εφάπαξ ή δεν το πήραν ποτέ, αρκετοί έμειναν ταπί και ψύχραιμοι και ακόμα πιο πολλοί βρέθηκαν μέσα σε μια περιπέτεια που θα τους στοίχειωνε όλη την υπόλοιπη δεκαετία με νόμους κατσέλη, με πιστωτικές κάρτες, με καταναλωτικά δάνεια, εμπράγματες υποχρεώσεις, servicers από το νταλαβέρι (Delaware) κλπ κλπ και πολλοί από αυτούς ακόμα δεν έχουν καθαρίσει (και ούτε πρόκειται).

    Θα περίμενε κανείς πως αυτή η πολύ τραυματική εμπειρία θα είχε χαραχθεί ανεξίτηλα στην ελληνική κοινωνία για τουλάχιστον μια γενιά ή τουλάχιστον έτσι λένε τα ιστορικά βιβλία από αντίστοιχα παραδείγματα· εκτός αν νομίζετε πως είμαστε τα πρώτα ιστορικά θύματα του καζινοκαπιταλισμού 🙂

     

     

    Η τελευταία 4ετία του κούλη νομίζω μας απέδειξε ξεκάθαρα πως κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Με το που ξαναδημιουργήθηκαν οι συνθήκες που επέτρεψαν το θαύμα των 00s, η ελληνική κοινωνία πήδηξε χαρούμενη στον καινούργιο χορό σαν να μην πέρασε μια μέρα από τις ανέμελες εκλογές του 2007, τότε που ο μπούλης ήταν το τροφαντό παράδειγμα μιας πλούσιας χώρας που έπαιζε μπάφους και έπινε Pro 🙂

    Για εμένα αυτό αποτέλεσε μια έκπληξη, αλλά αν το δούμε κατόπιν εορτής αυτό ρημάρει πολύ καλά με την εποχή. Από τη στιγμή που δεν υπήρξε εναλλακτικό όνειρο ζωής, όσο κακό κι αν ήταν το προηγούμενο θα συνεχίζει να είναι το επικρατέστερο. Κι όταν λέω εναλλακτικό όνειρο, δεν εννοώ τις φαντασιώσεις κάποιου μαρξίζοντα ή νταβοσίζοντα διανοούμενου που θα ελπίζει να κατέβει ως μωυσής με τις πλάκες, αλλά την πιο πραγματική και γειωμένη εκδοχή του ονείρου, αυτή που παράγεται από την ανθρώπινη εμπειρία.

    Έτσι λοιπόν το καλοκαίρι του 2023 έζησα κι εγώ ξανά στην ελλάδα τη μικρή επανάληψη του αθήνα 2004. Κι αυτό μου έδωσε ένα πολύ παράταιρο συναίσθημα, όχι μόνο διότι οι συνθήκες που δημιούργησαν αυτό το νέο μικρό όνειρο είχαν ήδη εκλείψει, αλλά διότι το ίδιο φετίχ εμφανιζόταν παντού μπροστά μου με καινούργιες μορφές.

    Σαν το ναυάγιο που περιγράφει ο μπλούμενμπεργκ, το φετίχ του σπιτιού παρέμενε ισχυρό, αλλά η περιγραφή αυτής της ισχύς είχε αλλάξει. Ξαφνικά τα σπίτια ήταν πολύτιμα, όχι γιατί αποθήκευαν με ασφάλεια κεφάλαιο όπως στα 60s-90s, όχι γιατί σε γλίτωναν από το νοίκι και σου πρόσφεραν μελλοντικά κέρδη όπως στα 90s-00s, αλλά ως επενδύσεις για ραντιέρικα κέρδη στον καζινοκαπιταλισμο του airbnb.

    Τα σπίτια πια περιγράφονται ακόμα περισσότερο ως assets και χάνουν ακόμα περισσότερο την χρηστική αξία τους, γίνονται “επενδύσεις” με έναν πολύ πιο αόριστο τρόπο από αυτόν που έβλεπαν οι γονείς μας. Η μάνα σου θα έσταζε 20.000 για να ανακαινίσει το σπίτι “να μην μας πέσει στο κεφάλι” έχοντας κι αυτή την ανομολόγητη επιθυμία να αποκτήσει καινούργια έπιπλα και συσκευές κουζίνας· αυτό όμως διαφέρει πολύ από τα 30.000 που θα ξοδέψεις στην ανακαίνιση του airbnb σπιτιού σου με την ομολογημένη επιθυμία να αποτελέσει το βασικό σου εισόδημα ή τελοσπάντων ένα καλό συμπλήρωμα 🙂

    Κι έτσι κάτι άλλαξε σε όλη την Ελλάδα που μέχρι τα 90s-00s ήταν μια ατελείωτη σειρά από μισοτελειωμένα σπίτια, ατσαλένιες ράβδους στις ταράτσες, οι γνωστές αναμονές (για τον επόμενο όροφο βρε κακοχρονισμένε) και οι νεόπλουτες κατασκευές χαρακτηρίζονταν σχεδόν πάντα από παραλλαγές του σομόν στο σοβά· όπως δηλαδή τις καταλάβαινε την εποχή εκείνη ο αλβανός μπογιατζής διότι στο χωριό του δεν είχε δει το χρώμα του σολομού αλλά στο Α/Β βασιλόπουλος κάτι είχε πάρει το μάτι του.

    Σήμερα κανείς δεν χρησιμοποιεί σομόν πια, αλλά αυτό δεν αλλάζει την copy paste αισθητική που το ίντερνετ έχει διαδώσει σε ολόκληρο τον κόσμο έτσι ώστε να πλησιάζει στις κυρίαρχα λευκές και γκρι ιντάστριαλ ντιζάιν γραμμές, στη μαζική παραγωγή design του σταρμπακς και του ΙΚΕΑ. Έτσι βλέπουμε τις τιμές των ακινήτων να πλησιάζουν ξανά τις τιμές της προ κρίσης εποχής· κάποιοι θαρραλέοι μπορεί να ανακάλυψαν ξανά ότι σε μερικές γωνιές οι τιμές είναι και υψηλότερες, χωρίς όμως να έχουμε ούτε τα προ-κρίσης εισοδήματα, ούτε την προ-κρίσης πιστωτική επέκταση. Και παρολαυτά όλοι τα βρίσκουν ευκαιρία.

    Εκατομμύρια ευρώ έχουν ξοδευθεί σε ΜΒΑ, προκειμένου η ελληνική κοινωνία να υποδεχθεί αυτόν τον μετασχηματισμό της έννοιας του ακινήτου. Από τη μαμά σου που το έβλεπε ως ένα κεραμίδι στο κεφάλι σας και απόδειξη ότι τα κατάφερε, στην airbnb εμποροπανήγυρη. Και την ίδια στιγμή η ιστορία της κατάρρευσης του ρημάρει τόσο ταιριαστά με την πτώση ολόκληρης της δύσης, καθώς η ιδεολογία που εμφυσεί σε αυτούς που μορφώνει τους οδηγεί τόσο προβλέψιμα στην καταστροφή, σαν σε μυθιστόρημα του μπαλζάκ που ποτέ δεν έκαναν τον κόπο να διαβάσουν, είτε γιατί δεν είναι woke, είτε γιατί ποτέ δεν τον είχαν στο πρόγραμμα του MBA.

     

     

    Γύρω μου ακούω ξανά τις ίδιες ατάκες.

    • Εγώ βγήκα από την αγορά πριν πέσει, το άκουσα πριν δύο βδομάδες και θυμήθηκα το νεαρό εαυτό μου να λέει ακριβώς το ίδιο το θρυλικό 1999. Ποιος θα εξηγήσει του μαλάκα που το είπε ότι τα λεφτά σου δεν θα τα χάσεις τώρα, αλλά όταν ξαναμπείς το 2000 🙂

    • Έχω έναν μπατζανάκη, μια ξαδέρφη, έναν κολλητό που ήταν στο νοσοκομείο που πήγε η Βίσση με το μπουκάλι. Ουπς λάθος δεκαετία κάτσε να το ξαναπάρω. Έχω έναν μπατζανάκη, μια ξαδέρφη, έναν κολλητό που βγάζει καλά λεφτά με το airbnbn. Ποιος θα του πει αυτού του μαλάκα πως τον κώλο της Βίσση μπορεί και να τον ακούμπησες μια φορά σ’ένα μπάρ αλλά μέχρι εκεί?

    • Δουλεύω κάτω από έναν κοκοφοίνικα είμαι ένας digital nomad (συνοδεύεται από οπτικο-ακουστικό υλικό στο instagram). Αυτό το ακούω 30 χρόνια και 30 χρόνια έχει πάντα μια Α4 από αστερισκούς οι οποίοι αλλάζουν ανάλογα με την εποχή σε τέτοιο βαθμό που στο τέλος σπάνια ακούγεται ως γαμάτη λύση 🙂

     

     

    Το εντυπωσιακό οικονομικά μιλώντας είναι πως όλα αυτά τα ακούμε ενώ ήδη οι συνθήκες που οδήγησαν στην άνθιση του νέου ονείρου μεταξύ 2018-2022 έχουν ήδη εκλείψει. Η τουριστική σεζόν ήταν υποτονική για τις προσδοκίες που είχε δημιουργήσει· τα ελλείμματα περικόπτονται σε όλη την ΕΕ (σκεφτείτε τι θα κάνει αυτό στην τουριστική σεζόν της επόμενης χρονιάς), τα επιτόκια έχουν αυξηθεί σε επίπεδα που κάνουν ακόμα πιο αυτοκτονικές περιπέτειες με πολύ επισφαλή απόδοση κεφαλαίου και τα εισοδήματα κάνουν την τελευταία τους πιρουέτα πριν το νέο κύμα πληθωρισμού τα κάνει να φαίνονται ακόμα πιο μικρά σε σχέση με το προηγούμενο.

    Αν όλα αυτά τα καμπανάκια δεν είναι ικανά να θορυβήσουν τους φορείς του νέου παραδείγματος, σκεφτείτε πόσο αόριστο και μπλεγμένο τους ακούγεται αυτό περί ενός πολέμου που η πλευρά μας χάνει ήδη. Οπότε όσοι έχουν μείνει σε αυτό το στάδιο θα κρατηθούν μέχρι τελευταία στιγμή από όποιο θαύμα τους προσφέρουν· είτε αυτό είναι ΑΙ, είτε το επόμενο wonderdrug σαν το ozempic. Το μόνο πρόβλημα με όλα αυτά, όπως και με τα προηγούμενα παραδείγματα επιτυχίας, είναι ότι δεν προσφέρουν καμία επιτυχία· κι όσοι τα ακολουθούν θα βυθιστούν προβλέψιμα με τον ίδιο τρόπο που βυθίστηκαν και οι επιτυχημένοι του 2006. Αυτό άλλωστε είναι και η πιο κυρίαρχη περιγραφή της ύστερης σοβιετίας που ζούμε.

    Όπως σας έχω κουράσει τόσα χρόνια, ο μόνος τρόπος να γλυτώσετε από όλα αυτά είναι να παραμείνετε όσο πιο μακριά μπορείτε και να ελπίζετε πως στην επόμενη ζαριά που λέει και το τραγούδι δεν θα σας πάρει η μπάλα μαζί με τα απόνερα της προηγούμενης. Έτσι για το τυπικό της υπόθεσης για να μην λέτε μετά πως αχ τι μας βρήκε ποιος το περίμενε?

     

     

    ΥΓ melville ακόμα περιμένω την καταθεσή σου 🙂