• Τα γουρούνια της κίρκης, το αιώνιο τώρα, και το τέλος του γκλομπαλιστάν

    Date: 2019.07.28 | Category: ΠΟΛΙΤΙΚΗ | Tags:

    Ένα από τα προβλήματα του να ζεις στο σήμερα, είναι ότι οι άνθρωποι συνηθίζουμε (ή προσπαθούμε να συνηθίσουμε) γρήγορα τη νέα κατάσταση του mainstream με αποτέλεσμα να θεωρούμε την προηγούμενη θέση παρωχημένη. Έχουμε εκπαιδευθεί από το breaking news και την δικτατορία της μόδας (το να είσαι πάντα up-to-date για το τι είναι κούλ/σωστό/ηθικό/συμφέρον κλπ) να πετάμε σα χρησιμοποιημένη πατσαβούρα την παλιότερη θέση και να ξεχνάμε ακόμα και την ύπαρξή της.

    Τέτοια παραδείγματα έχουμε μπόλικα τριγύρω μας από το πόσο ξάφνιασε τους πάντες η κρίση του 2007-09, το πόσο ισχυρές ήταν οι ελληνικές τράπεζες, το πόσο ο σύριζα θα μας έβγαζε από τα μνημόνια, ή θα ερχόταν τσίμα τσίμα στις ευρωεκλογές για να πιάσω ένα πρόσφατο. Ακόμα και η νοτρ-νταμ σήμερα, ήταν από πάντα κατεστραμμένη από τη φωτιά και το μόνο που συζητάμε είναι πιο φιλόδοξο αρχιτεκτονικό σχέδιο θα την αποκαταστήσει.

    Το internet, στη σημερινή μορφή του, βοηθάει πολύ στην εδραίωση αυτής της τάσης και δεν μιλάω μόνο για την συνεχή έκθεση στο breaking news και τον μιθριδατισμό που αυτή προκαλεί. Οι φωτογραφίες από τις διακοπές σας στο facebook πριν 3 χρόνια, είναι κάτι που κανείς δεν πρόκειται να ξανακοιτάξει· πόσο μάλλον που ήδη έχετε βάλει τις φετινές στο instagram.

    Ένα από τα βασικά μειονεκτήματα αυτής της τάσης είναι ότι δεν μας βοηθάει να δούμε τον κόσμο πιο σφαιρικά, όπου τη σφαιρικότητα την προσφέρει ο χρόνος. Χρονικά μιλώντας ζούμε πάντα σ’ ένα επίπεδο κόσμο, όπου το τώρα συνέβαινε πάντα και θα συμβαίνει για πάντα, ανεξάρτητα αν αυτό το τώρα εμφανίστηκε μόλις προχθές και θα εξαφανιστεί σε ένα χρόνο.

    Και αυτός ο επίπεδος κόσμος όπου όλα συμβαίνουν τώρα, μας κρύβει ένα σημαντικό γεγονός που το ακούμε από εδώ και από εκεί αλλά δεν το βλέπουμε ποτέ στο τώρα. Ότι ο κόσμος αλλάζει με τρόπους που πριν από 5-10 χρόνια θα μας φαίνονταν αδιανόητοι· το πρόβλημα του επίπεδου τώρα είναι, πως αντί να εξετάσουμε αυτούς τους αδιανόητους τρόπους και να δούμε τι αλλαγές φέρνουν, τους αποδεχόμαστε ως μια κανονικότητα που πάντα έτσι ήταν. Κι αυτό μας αφαιρεί τη δυνατότητα να κρίνουμε και να επιλέγουμε.

     

     

    Το “ατύχημα”

    Το παράδειγμα της παγκοσμιοποίησης είναι από τα αγαπημένα μου. Πριν από 3 χρόνια, στο reality show που ονομάζεται προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ, ένας πορτοκαλί καραγκιόζης εκμεταλλεύεται το τεράστιο χάσμα που άνοιξαν στην συναίνεση τα 8 χρόνια της παντοκρατορίας ομπάμα (άλλη μια δικτατορία του τώρα), και κερδίζει τις εκλογές παρά το γεγονός πως οποιοσδήποτε άνηκε στο βαθύ κράτος ήταν εναντίων του (το αγαπημένο μου παράδειγμα είναι ότι στην πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας, το αποτέλεσμα των εκλογών ήταν 92% υπέρ της χίλαρη).

    Η πρώτη αντίδραση του βαθέως κράτους μετά το σοκ ήταν διπλή. Από τη μία είχαν ήδη έναν μηχανισμό που θα προσπαθούσε να τον εκθρονίσει (με αιχμή του δόρατος το FBI), από την άλλη αυτό το 92% ήταν απίστευτα πιο ισχυρό από έναν άνθρωπο. Το πρόβλημα γι’ αυτούς, ήταν πως ο πορτοκαλί καραγκιόζης είχε καταφέρει να εκλεγεί υποσχόμενος το τέλος δύο πραγμάτων που για το βαθύ κράτος ήταν ένα αιώνιο τώρα. Το τέλος της αυτοκρατορίας και το τέλος της παγκοσμιοποίησης. Το βαθύ κράτος είχε επιπλέον στη διάθεσή του και την συμπαράσταση των συνοδοιπόρων του στον υπόλοιπο δυτικό κόσμο, όπου επίσης η εκλογή του πορτοκαλί καραγκιόζη αντιμετωπίστηκε με μια μίξη χλευασμού και απογοήτευσης.

    Τα δύο θέματα που ο πορτοκαλής καραγκιόζης έθετε ως στόχο του να τελειώσει, ήταν φυσικά αλληλένδετα αλλά δεν μπορούσαν να αντιμετωπιστούν ως ένα. Ακόμα και ο -δημοφιλής στο εξωτερικό νομπελίστας της ειρήνης- ομπάμα είχε θέσει την αμερικάνικη αυτοκρατορία ως το απαραίτητο συστατικό για τον κόσμο μας (the indispensable nation), κοπιάροντας ένα από τα μεγαλύτερα γεράκια της αμερικάνικης εξωτερικής πολιτικής (την μαντλίν ολμπράιτ)· και σε περίπτωση που ο κόσμος δεν το πήρε χαμπάρι, κατέστρεψε και 6 χώρες στη θητεία του για να κάνει σαφές, πως χωρίς την ευλογία των ΗΠΑ κανείς δεν προκόβει.

    Αντίθετα το τέλος της παγκοσμιοποίησης προκαλούσε τον φόβο και τον αποτροποιασμό όλων των ελιτ σε ανατολή και δύση και δεν υπήρχε θινκ τανκ ή ΜΜΕ που να μην αντιμετώπιζε το ζήτημα ως ένα ακόμα καπρίτσιο του πορτοκαλί καραγκιόζη με μηδενικές πιθανότητες επιτυχίας.

    Προς μεγάλη απογοήτευση των ελιτ της παγκοσμιοποίησης, 3 χρόνια αργότερα μπορούμε να πούμε ότι ο πορτοκαλί καραγκιόζης δεν έχει καταφέρει και πολλά στην αναδίπλωση της αυτοκρατορίας, αλλά έχει πρακτικά επιτύχει πλήρως στην αντιστροφή της τάσης του γκλομπαλιστάν. Αυτό το κατάφερε κυρίως με το να μετατρέψει την κίνα σε στρατηγικό κακό νούμερο 2 μετά τη ρωσία· και καθώς η κίνα ήταν εδώ και 20 χρόνια το απαραίτητο συστατικό του γκλομπαλιστάν, χωρίς αυτήν τα πράγματα γίνονται ζόρικα. Σήμερα πια στις ΗΠΑ κανείς δεν μπορεί να υπερασπιστεί την κίνα, οι δασμοί έχουν μπει και ο δυτικός πολιτισμός δεν κατέρρευσε, οι μεγαλύτερες εταιρίες ψάχνουν να το αντιμετωπίσουν και οι όποιοι κομπασμοί των πρώτων ημερών των δασμών (όπου η αγορά ήταν ακατανίκητη και πάντα βρίσκει τρόπους) δείχνουν να έχουν υποχωρήσει.

    Το μεγαλύτερο κόλπο που σκέφτηκε το γκλομπαλιστάν για να αποφύγει τους δασμούς, ήταν μια λιγότερο ή περισσότερο εικονική μεταφορά της παραγωγής στο βιετναμ ή ενδιάμεσες εξαγωγές σε μεσάζοντες. Και τα δύο κοστίζουν σε χρήμα και σε χρόνο και άρα το κόστος αυξάνεται και μετά τις τελευταίες απειλές τραμπ περί δασμών και στο βιετνάμ, όλοι καταλαβαίνουν πως η μεταφορά μιας γραμμής παραγωγής κοστίζει πολύ περισσότερο από μια διοικητική απόφαση που μπορεί να ακυρώσει σε μια νύχτα τα κέρδη αυτής της μεταφοράς.

    Πέρα όμως από το λογιστικό ξεπουπούλιασμα, αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι πως το αιώνιο τώρα αλλάζει, κι αυτό αρχίζει να βολεύει όλο και λιγότερο το γκλομπαλιστάν. Ο economist που είναι λίγο πολύ η Καθημερινή του λιμπεραλιστάν (δηλαδή ένα μέσο που προσπαθεί να δώσει γραμμή και ρυθμό στις σκέψεις των πιστών), ήδη έχει αρχίσει να αποδέχεται αυτή τη νέα κατάσταση. Κι αντί για ριζοσπαστικές λύσεις, για ακόμα μεγαλύτερους θριάμβους, παρακαλάει για λίγο συντηρητισμό, όπου συντηρητισμός είναι φυσικά η τάση διατήρησης του status quo ante, δηλαδή της πρότερης κατάστασης, του παλιού καλού γκλομπαλισμού.

     

     

    Ποιον είπες γουρούνι ρε?

    Αυτό που κάνει το αιώνιο τώρα τόσο ανυπόφορο, είναι πως αφορά εμάς τους ίδιους, δεν είναι δηλαδή μια εκ του μακρόθεν διαμάχη διαφόρων τιτάνων που εμείς απλά παρακολουθούμε απαθώς γιατί τι σκατά λόγο έχουμε εμείς στο τι γίνεται μεταξύ κινας και ηπα?

    Στην ουσία η δικτατορία του αιώνιου τώρα μας αφορά τόσο προσωπικά και τόσο καθημερινά που ακόμα κι αν δεν το καταλαβαίνουμε, αποτελεί βασικό λόγο της μόνιμης δυσάρεστης κατάστασης που βρισκόμαστε. Σε αντίθεση με τη δεκαετία του ευρώ (1999-2010), το success story που πουλούσε ο σαμαράς το 2014 και ο σύριζα διαφημίζει από το καλοκαίρι του 2018, αφορά ελάχιστους. Όλοι οι υπόλοιποι βρίσκονται σε μια μόνιμη θέση επισφάλειας και αναρωτιούνται γιατί αυτό το success story δεν τους ακουμπά. Όσο περισσότερο αναρωτιούνται, τόσο χειρότερα για το σύριζα που το διαφήμιζε· κι αυτός ήταν πρακτικά ο φαύλος επικοινωνιακός κύκλος που έκανε τον σύριζα να ποντάρει μονίμως στο λάθος άλογο μέχρι την τελευταία μέρα των εκλογών.

    Πέρα όμως από το να μην ενοχλούμε τους διάφορους μνημονιακούς την ώρα που κάνουν λάθη, αυτό το αιώνιο τώρα που καταγράφηκε και στις εκλογές από τους ειδικούς ως “επάνοδος του δικομματισμού” είναι μια πολύ βασανιστική κατάσταση χωρίς διεξόδους διαφυγής. Χωρίς να μπούμε σε πολλές λεπτομέρειες η ελλάδα του 2019 δεν είναι πιο φτωχή από την ελλάδα του 1984· όμως κανείς δεν θυμάται πως ήταν η ελλάδα του 1984 και ακόμα χειρότερα το αιώνιο τώρα σου απαγορεύει να σπάσεις το χρονικό τείχος που σε χωρίζει από αυτό το προ-ιστορικό παρελθόν.

    Κανείς δεν θυμάται το 1984, παρά μόνο σε μικρά και εντελώς αδιάφορα διαφημιστικά τηλεοπτικά σποτάκια στο youtube· ακόμα χειρότερα, κανείς δεν ενδιαφέρεται να μάθει πως ήταν στο 1984, ακριβώς γιατί θεωρεί πως αυτή η εποχή δεν τον αφορά. Οι περσινές διακοπές, άντε και μερικές ευχάριστες αναμνήσεις από πριν το 2010, είναι το απότατο όριο του τι επιτρέπεται ως ιστορική μνήμη από το αιώνιο τώρα.

    Στο ίδιο σημείο βρίσκονται και οι υπόλοιπες κοινωνίες με μικρές διαφορές. Τα χρυσά χρόνια της ιταλίας ήταν σίγουρα τα 70s και της δυτικής γερμανίας (οι ανατολικοί απλά εξαφανίστηκαν ως ιστορικές οντότητες) τα 80s· η Γαλλία μπαλατζάρει εκεί ανάμεσα και η σουηδία, μια χώρα που βρίσκεται πιο χωμένη από τις άλλες στο αιώνιο τώρα, έχει σχεδόν ξεχάσει την εποχή του ούλαφ πάλμε. Αν κάτι κάνει την περίπτωση της ελλάδας πιο δύσκολη, είναι πως η εποχή της νοσταλγίας είναι χρονικά πολύ κοντά (δηλαδή τα 00s). Πιο δύσκολη διότι, έστω κι ως μια νοσταλγική εικόνα, πολλοί ιταλοί παραμένουν κολλημένοι στα 70s, μπορείτε να το δείτε παντού στην ιταλία. Με λίγα λόγια υπάρχει ένας τρόπος ζωής που θεωρείται ειδυλλιακός και δεν αφορά το τώρα· έστω κι αν η δυνατότητα ύπαρξής του καταστρέφεται κάθε μέρα από το αιώνιο τώρα που φυσικά μόνο ακίνητο δεν είναι. Κάτι που τα κίτρινα γιλέκα δείχνουν στη γαλλία, είναι πως αντλούν μέρος της αγανάκτησής τους από την καταστροφή αυτού του τρόπου ζωής στη γαλλική επαρχεία· τρόπος ζωής που το γαλλικό κράτος πολύ συχνά είχε υποσχεθεί πως θα διατηρήσει, και ο μακρόν αντίθετα υποσχέθηκε να καταστρέψει (με τον κλασικό λιμπεραλιστάν τρόπο του άλματος στο μέλλον).

    Οι πιστοί του αιώνιου τώρα έχουν στη φαρέτρα τους ένα σωρό εργαλεία για να μας πείσουν πως δεν υπάρχει κανένας λόγος να κοιτάζουμε στο παρελθόν. Οι πιο κυνικοί θα σου πουν πως κανείς δεν μπορεί να αντισταθεί στο μέλλον και 200 χρόνια νεοτερικότητας μπορούν να στο επιβεβαιώσουν· άλλοι πιο ιντελέ θα σου μιλήσουν για την ωραιοποίηση του παρελθόντος, ενός τόπου που βρίσκεται μόνο στη φαντασία μας· παρέα τους είναι και αυτοί που θα προσπαθήσουν να δαιμονοποιήσουν το παρελθόν, να δείξουν πόσο χειρότερο είναι σε σχέση με το τώρα.

    Η πρώτη κατηγορία είναι η πιο αδύναμη και αντλεί την ισχύ της από τις εποχές που η νεοτερικότητα ήταν νέα και γεμάτη ζωντάνια και αυτοπεποίθηση. Η δεύτερη και η τρίτη κατηγορία είναι πιο αμυντικές και είναι αυτές που συνήθως βρίσκουμε σήμερα παρότι έχουν κι αυτές παλαιά πετιγκρί· άλλωστε το ορίτζιναλ μάρκετινγκ τρύκ της νεοτερικότητας, είναι να μας πείσει για τον σκοτεινό μεσαίωνα.

    Αυτό που βολικά ξεχνάνε όλοι αυτοί, είναι πως το αιώνιο τώρα δεν ήταν ποτέ μια φυγή προς το μέλλον, αλλά το αποτέλεσμα μιας κοινωνικής μάχης που είναι διαρκής. Το αιώνιο τώρα όπως το ξέρουμε σήμερα είναι το αποτέλεσμα αυτής της μάχης, όχι η προδιαγεγραμμένη πορεία που οι τρεις παραπάνω κατηγορίες του λιμπεραλιστάν προσπαθούν να μας πλασάρουν. Αν ίσχυε η δική τους φαντασίωση, τότε οι φιλελεύθεροι του σήμερα θα έπρεπε να μοιάζουν λίγο πολύ στο πουλέν τους τον Spencer που στα τέλη του 19ου αιώνα ξεσπάθωνε για την κατάντια του κόσμου. Αυτό που βλέπουμε όμως είναι ότι οι σημερινοί φιλελέδες θα προσυπέγραφαν σχεδόν κάθε ένα από τα κακά που ο σπένσερ περιγράφει. Οι σημερινοί φιλελέδες είναι εντυπωσιακά κρατιστές, ο λεβιάθαν είναι στο μεδούλι της ύπαρξής τους, ακόμα κι όταν βγάζουν φθηνούς δεκάρικους για το αντίθετο.

    Με λίγα λόγια αυτό το καταπιεστικό αιώνιο τώρα, είναι αιώνιο μόνο ως τέχνασμα.

     

     

    Και η σωτηρία των ψυχών μας?

    Όσο βρισκόμαστε παγιδευμένοι στο αιώνιο τώρα, είναι προφανές πως η μόνη σωτηρία είναι αυτή του ΤΙΝΑ που σήμερα πια στη δύση αποτελεί σχεδόν ανέκδοτο. Ακόμα και στους νεώτερους που δεν έζησαν κάτι άλλο από την κρίση, η προοπτική της σωτηρίας μέσα από το ΤΙΝΑ αποτελεί δύσκολη υπόθεση για την μεγάλη πλειοψηφία τους. Ο σαλβίνι στην ιταλία προσπαθεί να ανασύρει την εμπειρία των καλών χρόνων (εκεί στα μακρινά 60-70) ως παράδειγμα για την ιταλία του μέλλοντος, το ίδιο έκανε σε μια άλλη περιόδο κρίσης και η θάτσερ στη βρετανία παρά το γεγονός ότι μετά πήδηξε στο τρένο της πιστωτικής επέκτασης για να φέρει ανάπτυξη. Το ίδιο είχε υποσχθεί και ο φράνκο στην ισπανία, απέναντι στον νεοτερισμό των ρεπουμπλικάνων και αυτός κράτησε τόσο σφιχτά το φεουδαλικό ιδεώδες, που -μετά τον θάνατό του- η ισπανική κοινωνία εκτοξεύθηκε κοντά στις υπόλοιπες χώρες.

    Στην ελλάδα είναι προφανές πως τέτοιες προσπάθειες δεν έχουν μεγάλη τύχη μέχρι στιγμής. Τα κόμματα που εκφράζουν αυτή την επιστροφή στα 80s (μαριάς, επαμ, ζωή κλπ) αποτελούν ελάχιστες παρενθέσεις και γι ‘αυτό εικάζω πως ευθύνεται το γεγονός ότι στην κοινωνική μνήμη, τα 80s ήταν ο προθάλαμος για να μπούμε στην ευρώπη με τα τσαρούχια που ήρθε στα 90s και αποθεώθηκε στα 00s. Ο γραφικός εισαγόμενος λαλάκης των 80s, και μια σειρά από αντίστοιχες φιγούρες (ο χάρυ κλύν, ο άσημος, ο γιοκαρίνης, “στο παράλογο με ρίχνεις του ιονέσκο, χθές αγόραζες καρτούλες της ουνέσκο”, κλπ) αντιμετωπιζόταν περισσότερο ένοχα παρά ειρωνικά· ακόμα και ο κουφοντίνας στο υπέροχο βιβλίο του, μια τέτοια φιγούρα είναι. Αντίθετα, δεν χρειάστηκε παρά ένας κωστόπουλος για να εκφραστεί αυτό το αποτίναγμα από την παραδοσιακή ψωροκώσταινα που μπόρεσε να γίνει υλική πραγματικότητα με τον ιδρώτα των πιο φτωχών αλβανών και την πολιτική της σκληρής δραχμής.

    Υπό αυτή την έννοια, ένας άλλος κομματικός σχηματισμός του περιθωρίου, η ανταρσύα, δεν έκανε λάθος να προσπαθήσει να προτείνει μια νέα δραχμή, κι όχι μια επιστροφή στην παλιά· αλλά αυτό δεν το έκανε γιατί διέκρινε αυτή την τάση στην ελληνική κοινωνία, αλλά διότι οι δικές τους φαντασιώσεις βρίσκονταν πιο παλιά, κοντά στην οκτωβριανή επανάσταση, μια φαντασίωση που είχε ακόμα λιγότερους θιασώτες στην ελληνική κοινωνία από τον λαλάκη τον εισαγόμενο.

    Ο σύριζα υπό αυτή την έννοια, στην προ 2015 περσόνα του, ήταν ένα ιδανικό επικοινωνιακό όχημα· κρατούσε την “αχχ, ευρώπη” θέση του, την ίδια στιγμή που πρότεινε την απελευθέρωση από τα δεινά της. Το γεγονός ότι δεν είχε καμία άλλη ιδέα για τον εαυτό του από το άχχ ευρώπη, φάνηκε αργότερα από τη λαέ.

    Ποιος θα μπορούσε λοιπόν να είναι ο σχηματισμός εκείνος που θα οδηγήσει την ελλάδα μακριά από την αποικιοκρατία της ευρώπης η όποια συνεχώς θα χειροτερεύει τους όρους διαβίωσης στο εσωτερικό?

    Ο βαρουφάκης ως επικοινωνιακό επαναλανσάρισμα του σύριζα προ του 2015 δεν φτούρησε καθόλου, κι ευτυχώς εδώ που τα λέμε γιατί διαφορετικά θα ξαναζούσαμε τα επόμενα 3-4 χρόνια τη μέρα της μαρμότας. Το σίγουρο είναι ότι εύκολη επιλογή τύπου σαλβίνι, είναι δύσκολο να υπάρξει, καθώς όπως είπα η φαντασίωση των χρυσών χρόνων είναι τόσο πρόσφατη που ορίζεται από τον ίδιο τον φιλελευθερισμό. Το αυτό είναι άλλωστε και το success story που διαφημίζεται από τον σύριζα και τη νέα δημοκρατία.

    Ένα άλλο χιτάκι της νεο-ελληνικής κοινωνίας που είναι η επιστροφή στο απώτερο ένδοξο παρελθόν, είναι απελπιστικά έκκεντρη με την σημερινή πραγματικότητα, σε αντίθεση πχ με τα τέλη του 19ου αιώνα, όπου το ένδοξο παρελθόν ήταν στο επίκεντρο των ιδεών του συρμού σε όλη την ευρώπη (ρομαντισμός).

    Δεν χρειάζεστε εμένα για να σας πω ότι δεν υπάρχει κάτι στον ορίζοντα αυτή τη στιγμή και άρα θα χρειαστεί να περιμένουμε να δούμε το επόμενο σκαλοπατάκι της κρίσης που θα γεννήσει τις δικές του δυναμικές και μπορεί να φέρει στην επιφάνεια νέους παίκτες. Επειδή όμως όλα αυτά δεν γίνονται υπό κενό, εμένα μου φαίνεται πιο πιθανό ο επόμενος σωτήριος κομματικός μηχανισμός να είναι το παιδί της χρηματοδότησης της αμερικάνικης πρεσβείας, μέσω κάποιων ΜΚΟ thinktank κι όχι κάποια αυτόχθονη προσπάθεια. Καθώς η ελλάδα γίνεται όλο και περισσότερο μέρος του διαπραγματευτικού μπρατνεφέρ μεταξύ ΗΠΑ και τουρκίας και καθώς δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια αυτόχθονη δυναμική, η πιθανότητα να μας κατσικωθεί ένας ποροσένκο, αυξάνεται δραματικά. Το αυτό έχουμε δει άλλωστε να συμβαίνει στον ευρωπαϊκό βορρά, με το μάρκετινγκ της γκρέτας για τη σωτηρία του πλανήτη.

    Για να το θέσω διαφορετικά. Όσο δεν δημιουργείται μια αυτόχθονη* προσπάθεια που να αλλάξει τις δυναμικές στο εσωτερικό της χώρας και να εκφράσει την δυνατότητα εξόδου από το αιώνιο τώρα, τόσο πιο εύκολο θα είναι για έναν αχυράνθρωπο να πιάσει το momentum του επόμενου σκαλοπατιού της κρίσης και να αλλάξει αυτό που σήμερα θεωρείται ως παγιωμένο δικομματικό πολιτικό σκηνικό.

     

     

    *το αυτόχθονη δεν αποκλείει την παρέμβαση των ξένων, το μόνο που διασφαλίζει μέχρι ενός σημείου είναι η εκπροσώπηση των ντόπιων στις πολιτικές αποφάσεις σε αντίθεση με το αποικιακό καθεστώς που ζούμε σήμερα. Ο ερντογάν ήταν σαφώς μια επιλογή των αμερικάνων στην τουρκία όταν είδαν πως οι παραδοσιακοί τους σύμμαχοι στο CHP και το ΜΗP εξαφανίζονταν και liberal friendly πυροτεχνήματα όπως ο Τσεμ (ο τύπος που χόρευε ζεϊμπέκικα με τον ΓΑΠ βρε) δεν τραβούσαν.