• Out of tune

    Date: 2018.06.28 | Category: ΠΟΛΙΤΙΚΗ | Tags:

     

    Στο αιώνιο δίπολο του αν γεννιέσαι η γίνεσαι, η απάντηση είναι πάντα “που να τρέχεις στα χωράφια με τα ψηλοτάκουνα”· κι όποιος πάρει την απάντηση ως απόδειξη της μίας άκρης του διπόλου, απλά σας δείχνει ότι δεν έπιασε το αστείο. Κάπως έτσι κι εμένα δεν με ενδιαφέρει να μάθω αν γεννήθηκα φάλτσος ή έγινα στη συνέχεια· πάντα έπρεπε να μάθω να ζω με το να είμαι εκτός του εκάστοτε πάρτι. Ακόμα κι όταν το πάρτι ερχόταν με ορμή κατά πάνω μου, κάπου θα έβρισκα την ευκαιρία να κουνήσω το κωλαράκι μου για να μην με πάρουν τα σκάγια.

    Κάποτε αναρωτήθηκα αν είμαι ένας επαγγελματίας αντιδραστικός· ξέρετε σαν αυτούς τους συμμαθητές σας που όταν άρχισαν όλοι να ακούν nirvana αυτοί παραπονιούνταν πως δεν τους αντέχουν άλλο και πως ξεπουλήθηκαν· η ποιότητα δεν είχε σημασία, τα ίδια έλεγαν και με τους guns’n’roses. Μετά από κάποιο καιρό αποφάσισα πως όχι· μια τέτοια αντιδραστική τέχνη χρειάζεται ενός είδους μισανθρωπισμό που εγώ -είτε γεννήθηκα, είτε έγινα- ποτέ δεν διέθετα. Απλά ήμουν σταθερά out of tune.

     

     

    Witch feminism

    Πριν από λίγο καιρό μια καλή μάγισσα μου έριξε στα χέρια αυτό το εκπληκτικό άρθρο της susan watkins. Όπως όλα τα πολύ καλά άρθρα από ευφυείς ανθρώπους, είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον ακόμα κι αν δεν σας απασχόλησε ποτέ το φεμινιστικό κίνημα· διότι η ιστορία που λέει δεν αφορά αποκλειστικά το φεμινισμό, αφορά λίγο πολύ τον τρόπο που λειτουργεί η κοινωνία μας. Μέσα στο άρθρο η συγγραφέας περιγράφει καταπληκτικά τον τρόπο με τον οποίο εκεί γύρω στα 70s τα μακριά χέρια αυτού που περιγράφουμε ως βαθύ κράτος στις ΗΠΑ, εμπλέχθηκαν με τον φεμινισμό κι άρχισαν να σκαλίζουν λίγο πολύ αυτό που ζούμε σήμερα. Η watkins δεν προσπαθεί να σας πει μια ακόμα ιστορία συνωμοσίας· εξηγεί τη διαδικασία μέσω της οποίας το κατεστημένο σμίλευσε το φεμινιστικό κίνημα κατά τα πρότυπα που το βόλευαν. Πρόκειται για μια διαδικασία εξαιρετικά τετριμμένη και μπανάλ· μερικές καραβιές χρημάτων από το ford foundation, τη USAID κ.α. που άρχισαν να υποστηρίζουν μερικές πολύ συγκεκριμένες φεμινιστικές ομάδες, που είτε ήδη πίστευαν στην κατεύθυνση που πήραν, είτε πείσθηκαν πως εκεί υπάρχει τσιτσί. Τίποτα με λίγα λόγια που δεν έχετε δει να επαναλαμβάνεται χιλιάδες φορές με την περίφημη γενιά του 68, αλλά την ίδια στιγμή αρκετά ισχυρό έτσι να πνίξει και να εξαφανίσει λίγο πολύ τις περισσότερες από τις φωνές που έλεγαν κάτι διαφορετικό. Με μερικές εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια και τη βοήθεια μερικών πι-αρατζούδων στα μήντια, μπορείς πολύ εύκολα να εξαφανίσεις μια ετερόδοξη φωνή που απλά τύπωνε μια μπροσούρα στον πολύγραφο. Πόσο μάλλον όταν αρχίσεις να χρηματοδοτείς τα σωστά διδακτορικά, τις σωστές θέσεις στο πανεπιστήμιο και προσφέρεις μια επαγγελματική διέξοδο επιτυχίας σε μερικές χιλιάδες γυναίκες επαγγελματίες με τις σωστές απόψεις για τον κόσμο.

    Από εκεί και μετά τα πράγματα πήραν μόνα τους το δρόμο που οι περισσότεροι γνωρίζουμε· μια ολοένα και πιο σεκταριστική αντίληψη του κόσμου που κρατιόταν αποκομμένη στις παρυφές της κοινωνίας που ονομάζουμε ακαντέμια, άρχισε να παρεισφρύει μέσω του “νομικού πολιτισμού” των δικαστηρίων στην κοινωνία, αλλά δεν απέκτησε ποτέ κεντρικό ρόλο στην δημόσια αφήγηση παρά μετά την κρίση του 2008, εκφράζοντας τη δυσαρέσκεια που αυτή γέννησε σε ολοένα και αυξανόμενα στρώματα του πληθυσμού. Σαν την ISIS κι αυτό θα κάνει τον κύκλο του και θα εξαφανιστεί ακριβώς λόγω του ακραίου σεκταρισμού του και της αδυναμίας να προτείνει ένα βιώσιμο μοντέλο ζωής, όχι φυσικά πριν μας ταλαιπωρήσει λίγο ακόμα.

     

     

    Witch ecology, Witch open source

    Πριν προλάβω να τελειώσω το άρθρο της watkins, δεν μπόρεσα να μην δω τους ξεκάθαρους παραλληλισμούς αυτών που έλεγε με το κίνημα του ανοιχτού λογισμικού. Ακριβώς με τον ίδιο τρόπο, πρακτικά οι ίδιες τριγράμματες υπηρεσίες και τα ίδια ιδρύματα που βλέπουμε να εμφανίζονται να χρηματοδοτούν τα gender studies, κάνουν ακριβώς το ίδιο για το ελεύθερο λογισμικό. Η μόνη διαφορά είναι πως στην καινούργια εκδοχή, το βαθύ κράτος εργαλειοποίησε πολύ γρήγορα το κίνημα και το χρησιμοποίησε είτε για τις επιχειρήσεις του στο εξωτερικό (πολύχρωμες επαναστάσεις), είτε στο εσωτερικό (παρακολούθηση).

    Και δεν χρειάζεται να πάμε πολύ μακριά για να δούμε πως το ίδιο συνέβη και με την οικολογία και το πως αυτή μετατράπηκε από ένα αντι-καπιταλιστικό κάλεσμα εναντίων των ουσιών που δηλητηριάζουν τους ανθρώπους, σε μια κούφια μάχη ενάντια στο χημικό παράγωγο της ίδιας της μεταβολικής διαδικασίας που ονομάζουμε ζωή.

    Μόνο που εδώ τον ρόλο του σμιλευτή είχαν περισσότερο ιδιωτικές εταιρίες στα 90s παρά στοιχεία του βαθέως κράτους. Μικρή διαφορά θα μου πείτε λες και αυτά τα δύο δεν αποτελούν παράλληλους και επικοινωνούντες κοινωνικούς μηχανισμούς.

    Ελπίζω τώρα να μην χρειάζεστε μπούσουλα για να δείτε πως το ίδιο συνέβη και με το μεταναστευτικό, τόσο στην ελλάδα όσο και αλλού. Η ανάγκη για αλληλεγγύη απέναντι σε ανθρώπους που βρίσκονται μόνοι τους εκτός του κοινωνικού τους πλαισίου, μετατράπηκε σε μια βιομηχανία από παχυλές NGOs που βιομηχανοποιήσαν τη διαδικασία παροχής αράπηδων προς τη γη της επαγγελίας, κάτι που στην ελλάδα έγινε ιδιαίτερα αισθητό καθώς η μεταναστευτική βιομηχανία και τα παράγωγά της έγιναν το μοναδικό growth success story της συριζαϊκής εποχής (και το μοναδικό είδος ξένων επενδύσεων).

     

     

    Witching

    Μήπως υπάρχει μια κατάρα που παίρνει κάθε καλή πρόθεση και την μετατρέπει σε ένα άδειο δοχείο ενσωματώνοντας την στην αυτοκρατορία του (μικρότερου) κακού? Πως γίνεται να υπάρχουν τόσοι πρόθυμοι εκτελεστές? Υπάρχουν πολλοί λόγοι γι’αυτή την κατάντια και η watkins αναφέρεται σε αρκετούς από αυτούς. Μια γενιά ανθρώπων βρίσκει δουλειές και ευκαιρίες για κοινωνική καταξίωση, είδη σπουδών με ελάχιστη χρηματοδότηση βρίσκουν γαλαντόμους σπόνσορες· η παρέμβαση του κράτους προσφέρει εξαιρετική ισχύ και ενισχύει ένα ορισμένο είδος αντιλήψεων, την ίδια στιγμή που οι ετερόδοξες αντιλήψεις αγνοούνται ή ακόμα χειρότερα καταστέλλονται ενεργά. Ένα χαλαρό και στενό ηθικό πλαίσιο αντίληψης του κόσμου σχετικοποιεί και αμβλύνει κάθε εσωτερική αντίσταση, ειδικά όταν συνδιαστεί με τις προσδοκίες των παιδιών της μεσαίας τάξης για το επίπεδο διαβίωσής τους· φυσικά η πανταχού παρούσα γραφειοκρατικοποίηση μετατρέπει κάθε εσωτερική καλοσύνη σε ένα άνευρο flow chart διαδικασίων μη λέμε τετριμμένα πράγματα τώρα που το περιέγραφε ο κάφκα 100 χρόνια πριν.

    Αν όμως ήθελα όλα αυτά να τα βάλω σε ένα ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, αυτό δεν θα ήταν άλλο από την κουλτούρα του ατομικισμού που αποτελεί και το επίσημο κοινωνικό δόγμα. Αν η βιομηχανική κοινωνία πριν από 60 χρόνια ήταν ήδη αρκετά αποξενωτική και καταπιεστική για τους ανθρώπους, η κατάρρευση των κοινωνικών σχέσεων που επακολούθησε και συνεχίζει να επελαύνει, αποτέλεσε την ταφόπλακα κάθε μορφής αντίστασης απέναντι στους επίσημους και ανεπίσημους μηχανισμούς κοινωνικής ζύμωσης. Κάθε πυρήνας κοινωνικής σχέσης καταστρέφεται με αδυσώπητη μανία ακόμα και στο σχεδόν αδιάφορο επίπεδο των σχέσεων στην τοπική αγορά. Στην αρχή με τις αλυσίδες πολυκατάστημάτων, αλλά επειδή ακόμα και εκεί δημιουργούνταν κοινωνικές σχέσεις, οι ιντερνετικές σταρτ-απ (με πρότυπο την άμαζον) ήρθαν να τις αντικαταστήσουν πλήρως με ένα app.

    Ας μην νομίζουμε όμως πως το app είναι ο μεγάλος κακός. Στις ΗΠΑ αυτό το είδος επιβίωσης προωθείται εδώ και πολλές δεκαετίες, με την ευκολία με την οποία οι αμερικάνοι υιοθέτησαν τη νομαδική ζωή, κάθε καινούργια δουλειά και μία καινούργια πόλη. Σε αντίθεση όμως με τους παραδοσιακούς νομάδες, αυτή η μετακίνηση αφορά στην καλύτερη περίπτωση την οικογένειά σου, όλο και πιο συχνά όμως αφορά μόνο εσένα προσωπικά. Η ενωμένη ευρώπη πρόσφερε ένα τέτοιο πλαίσιο στους ευρωπαίους, αλλά είναι όπως πάντα η κρίση που του έδωσε μια ώθηση που δεν είχαμε δει τις πρώτες δύο δεκαετίες μετά τη συνθήκη του μάαστριχτ και την ελευθερία μετακίνησης που αυτή πρόσφερε (1992).

    Νομίζω δεν χρειάζεται να αναφερθώ εκτενώς στο φαινόμενο, η ελλάδα αποτελεί ένα χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα που όμως δεν είναι ούτε πρωτόγνωρο, ούτε μοναδικό. Η μετανάστευση χρησιμοποιήθηκε και στο παρελθόν ως μηχανισμός διάχυσης της κοινωνικής δυσαρέσκειας, είτε μιλάμε για το ελληνικό μετεμφυλιακό κράτος, είτε για την ιρλανδία των αρχών του αιώνα κλπ. Αν υπάρχει κάτι διαφορετικό σήμερα, είναι ο τύπος των ανθρώπων που κάνουν αυτή τη μετακίνηση. Αν ο ιρλανδός είχε όνειρο να φέρει την οικογένειά του στη γη της επαγγελίας για να ριζώσουν εκεί, και ο έλληνας γκαστερμπάιτερ είχε τη φαντασίωση πως κάποτε θα επιστρέψει στον τόπο του, ο σημερινός ουκρανός ή ο σημερινός έλληνας δεν έχουν που να επιστρέψουν, αλλά ταυτόχρονα δεν έχουν και που να ριζώσουν. Σαν τους αμερικάνους κι αυτοί γίνονται μοναχικοί νομάδες με μοναδικό συνδετικό κρίκο τις virtual σχέσεις που κρατάνε στο cloud με κάτι που θα μπορούσαν να ονομάσουν σπίτι ή πατρίδα· κι αυτό αν είναι τυχεροί.

    Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, κάθε φαντασίωση αντίστασης στην καλύτερη περίπτωση θα πάρει τη μορφή που έδωσε ο άλαν μουρ στο V for vendetta, ή ο περίφημος unabomber στις ΗΠΑ. Όλοι οι υπόλοιποι θα πρέπει να βολευτούμε με μια λιγότερο ή περισσότερο ικανοποιητική πραγματικότητα. Κι αν μέσα στη γνωστή και χρόνια στενότητα της αγοράς εργασίας μας προσφερθεί μια θέση που βοηθάει πρόσφυγες, δεν είναι σίγουρα καλύτερη από το να δουλεύεις σε μια τράπεζα? Η απάντηση που είναι “όχι απαραίτητα” χάνεται πολύ εύκολα μέσα στο θόρυβο των τριγύρω μας που θα μας υπενθυμίσουν, πως καμία τράπεζα δεν προσφέρει θέσεις εργασίας εδώ και μια δεκαετία. Κι έτσι αντιμέτωποι με μια σειρά από κακές επιλογές, θα προσπαθήσουμε να συμβιβαστούμε με αυτή που φαίνεται λιγότερο κακή· στο κάτω κάτω δεν θα μείνουμε για πάντα εκεί σε 3 χρόνια μια νέα πόλη, μια νέα εργασία, ίσως μια καλύτερη ζωή. Κι αν δεν δούλεψε καλά η προηγούμενη, ίσως η επόμενη πόλη, η επόμενη δουλειά, η επόμενη ζωή 🙂

     

     

    Τικ, τοκ, τικ τοκ.

    Τα καλά νέα είναι ότι αυτή η τάξη πραγμάτων καταρρέει· τα κακά νέα είναι πως δεν υπάρχει μια νέα τάξη πραγμάτων, κι αυτές που αχνοφαίνονται δεν καταφέρνουν να πείσουν για κάτι ευοίωνο. Οι περιβόητοι λαϊκιστές (γνωστοί και ως υπάνθρωποι, λούμπεν, φασίστες, κλπ κλπ κλπ) προτείνουν ενστικτωδώς ένα σταμάτημα της διαδικασίας και μια επιστροφή στο παρελθόν, με τον ίδιο τρόπο που λίγο πολύ το ίδιο πρότειναν οι ισλαμιστές 40 χρόνια πιο πριν. Το μεγάλο τρολ Μισέλ Ουελμπέκ έγραψε ένα ολόκληρο βιβλίο (την υποταγή) για να δείξει τα παράλληλα αιτήματα αυτών των δύο κινημάτων και πόσο εύκολα είναι να εδραιωθούν στο κενό φαντασιακό κέλυφος των σημερινών κοινωνιών (διότι στο κάτω κάτω υπάρχουν τόσοι και τόσοι ηλίθιοι που πιστεύουν ότι η apple φέρνει την ευτυχία).

    Ακόμα και αυτοί όμως δεν είναι απρόσβλητοι από το witching που περιγράψαμε πιο πάνω. Δεκάδες δισεκατομμύρια, χιλιάδες τόνοι όπλων, μια βάρβαρη κατοχή του ιρακ από τους αμερικάνους και αρκετά χάδια από μια ντουζίνα μυστικές υπηρεσίες (της συριακής συμπεριλαμβανομένης) μετέτρεψαν το πιο ενεργό κομμάτι του ισλαμιστικού κινήματος σ’ ένα σεκταριστικό παντελώς αποξενωμένο από τις κοινωνίες τους περιφερόμενο μόρφωμα τζιχαντιών που σαν νομάδες τρέχουν και σφάζουν από χώρα σε χώρα, μέχρι ο ντόπιος πληθυσμός να τους σιχαθεί και να τους αποτινάξει. Οι πιο λοκαλίστας φράξιες τους τρώνε μόνο βόμβες (σομαλία, αίγυπτος) και η πιο δυτικοποιημένη εκδοχή τους (ο ερντογάν στην τουρκία) εδώ και χρόνια καρκινοβατεί χωρίς να ξέρει πραγματικά που θέλει να πάει (πέρα από το να γίνει σουλτάνος).

    Καθώς η αντίδραση αυτή μεταφέρεται στη δύση και έχει εξαπλωθεί σε μια σειρά από χώρες τα τελευταία δύο χρόνια, περιμένουμε ακόμα (από τον εθνικισμό ως το νέο μαύρο) να δούμε τη μορφή που αυτή θα πάρει την ίδια στιγμή που εξαπλώνεται στον πυρήνα του ευρωπαϊκού πρότζεκτ. Η διαμάχη μέρκελ με το CSU, είναι ακριβώς η αντίδραση των παραδοσιακών λοκαλίστας δεξιών της γερμανίας απέναντι σε αυτό που βλέπουν ως προδοσία από το πάντα παραδοσιακό αλλά εσχάτως γκλομπαλιστικό CDU. Στον τρόπο που διεξάγεται η διαμάχη δεν έχει μεγάλη διαφορά από την αντίδραση μερίδας του SPD όταν αυτό αποφάσισε να ενστερνιστεί το φιλελέ γκλομπαλιστάν· η βασική διαφορά είναι πως όταν ο σρέντερ και ο λαφοντέν έσπαγαν το SPD, το φιλελέ γκλομπαλιστάν βρισκόταν στα ντουζένια του, ενώ σήμερα στη δύση του. Άρα κάθε άλλο από βέβαιο είναι ότι το AfD θα περιοριστεί ως περιφερειακός ξεδοντιασμένος παίκτης στα ποσοστά που το Die Linke έχει παγώσει για μια ντουζίνα χρόνια· οι άνεμοι της αλλαγής είναι υπέρ του και προς αυτή την κατεύθυνση επιβεβαιώνουν οι εξελίξεις σε ολόκληρη σχεδόν την κεντρική ευρώπη, από τους φτωχομπινέδες πολωνούς, μέχρι τους καθωσπρέπει αυστριακούς.

    Καθώς το επόμενο σκαλοπατάκι της κρίσης πλησιάζει και γίνεται αντιληπτό ακόμα και από τους γερμανούς, το γκλομπαλιστάν της μέρκελ θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρει τρόπο να ελιχθεί· αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η εθνική φαντασιακή ταυτότητα του AfD θα έχει τρόπο να απαντήσει. Το βλέπουμε και στην ελλάδα όπου το μακεδονικό αδυνατεί να κινητοποιήσει τον κόσμο μ’ ένα θετικό πρόσημο μια κοινότητας παρά μόνο με ένα αρνητικό πρόσημο του κακού σύριζα που προωθεί τις νατοϊκές εντολές. Και τα αρνητικά πρόσημα, όπως είδαμε με τον αντι-μνημονιακό αγώνα του 2015, δύσκολα μπορούν να αντισταθούν στη ροή των πραγμάτων.

    Το μόνο σίγουρο είναι πως όσο βλέπουμε τους λοκαλίστας να κρατάνε το προηγούμενο κοινωνικό μοντέλο και το γκλομπαλιστικό είδος σχέσεων, μπορούμε να είμαστε σχεδόν σίγουροι ότι γρήγορα θα μετατραπούν και αυτοί σε συριζαίους, ένα κενό κέλυφος που γρήγορα θα ψάχνει να βρει τον αντικαταστάτη του· ή αν θέλετε οι τόρηδες και το μπρέξιτ, ή τους καταλανούς και την ανεξαρτησία. Υπό αυτή την έννοια, ο κοινωνικός μετασχηματισμός που ο Ουελμπέκ περιγράφει στο βιβλίο του υπό την αιγίδα των αδελφών μουσουλμάνων, είναι ένας εξαιρετικά επαναστατικός μετασχηματισμός που έχει έτοιμο όραμα και διεξόδους και ενσωμάτωση σε νέα πρότυπα για την κοινωνία. Αλλά πέρα από το φανταστικό μυθιστόρημα του Ουελμπέκ, αυτά τα χαρακτηριστικά δεν τα έχουμε απαντήσει πουθενά αλλού μέχρι στιγμής.