• πρώτες καραμπόλες του τουρκικού πραξικοπήματος

    Date: 2016.07.16 | Category: ΔΙΕΘΝΗ | Tags: ,,,

     

     

    Γιατί τώρα?

    Έρχεται σε μια περίεργη στιγμή, καθώς ο ερντογάν τους τελευταίους δύο μήνες προσπαθεί να κλείσει τα μέτωπα που άνοιξε πέρσι και να αναδιπλωθεί μετά την απόλυση του σαφώς πιο “επεμβατικού” και με κρίσης μεγαλείου νταβούτογλου

    Τόσο στον εμφύλιο με τους κούρδους (που τον ξεκίνησε εμφανώς πια για να κερδίσει τις εκλογές).

    όσο και στη συρία και το ιρακ (φαίνεται να αποδέχεται τα τετελεσμένα, τουλάχιστον μέχρι τις αμερικάνικες εκλογές)

    ή τη ρωσία (μετά την επίθεση των τζιχαντιών στο αεροδρόμιο ο ερντογαν τα βρήκε με τη ρωσία σε μια πραγματιστική βάση, ο ινδός τα εξηγεί πολύ καλά εδώ)

    Με λίγα λόγια ο ερντογάν κινούνταν για να ηρεμήσει το στράτευμα που είχε κουραστεί να πεθαίνει για τα καπρίτσια του. Και οι πραξικοπηματίες ήταν εμφανές πως ήθελαν μια επιστροφή στη “νομιμότητα” καθώς μία από τις ελάχιστες πράξεις τους ήταν να καλέσουν τους 1000-1500 τούρκους στρατιώτες που βρίσκονται παράνομα στη μοσούλη πίσω στην τουρκία.

     

     

     

    Ποιος βρίσκεται από πίσω?

    Το πραξικόπημα ήταν σαφώς αμερικανοκινούμενο. Όχι τόσο διότι οι αμερικάνοι δεν γουστάρουν ερντογάν, ούτε διότι ο στρατός στην τουρκία διαθέτει εξαιρετικές σχέσεις με τους αμερικάνους. Αυτά είναι circumstantial evidence που λένε και στις αμερικάνικες ταινίες. Δηλαδή ικανές αλλά όχι αναγκαίες συνθήκες.

    Αυτό που κάρφωσε τη θέση των αμερικάνων ήταν η πρώτες δηλώσεις κέρυ για το ζήτημα “I hope there will be peace and stability”. Όπως προσέξατε δεν μιλούσε πουθενά για δημοκρατία. Υποστηρικτικό αυτών των δηλώσεων ήταν και διάφορες αμερικάνικες διαρροές που έλεγαν ότι ο ερντογάν έψαχνε στοργή στην αγκαλιά της μέρκελ, αλλά η κακιά μάγισσα δεν τον ήθελε. Είναι εμφανές πως αυτό ήταν μια προσπάθεια να απονομιμοποίησης του ερντογάν που φαινόταν να τρέχει να κρυφτεί, την ίδια στιγμή που ο ίδιος έκανε δηλώσεις μέσω ίντερνετ και καλούσε τους οπαδούς του σε αντίσταση.

    Γενικά παρότι ο ερντογάν ήταν παιδί των αμερικάνων αρχικά (εξού και η συμμαχία με τον γκιουλέν που σήμερα ο ερντογάν κατηγορεί ως υποκινητή των πραξικοπηματιών), έδειξε σαφείς τάσεις αυτονόμησης και ηγεμονισμού στη μέση ανατολή που καθόλου δεν άρεσαν στους αμερικάνους. Αλλά και πάλι η επιλογή της στιγμής ήταν πραγματικά περίεργη.

    Οι δηλώσεις του μπάμια αργότερα υπέρ της “νόμιμα εκλεγμένης κυβέρνησης” ήρθαν περισσότερο να καλύψουν το κενό που ο κέρυ δημιούργησε στην αρχή με τις δικές τους δηλώσεις. Κι αυτό είναι ένα πολύ ενδιαφέρον σημείο (όρα 4).

     

     

     

    Le Coup is so passé

    Είναι εμφανές πως τα πραξικοπήματα είναι λίγο πασέ. Αυτό φαίνεται αρκετά από την “αδυναμία” των πραξικοπηματιών να φάνε μερικές χιλιάδες με το καλημέρα, κάτι που πιθανό να αντανακλά και την έλλειψη νομιμοποίησης προς το έθνος για μια τόσο ακραία ενέργεια. Σε παλιότερες εποχές τέτοιες ενέργεις δικαιολογούνταν από το γεγονός ότι οι νεκροί ήταν κουμουνιστάς και τέλος πάντων υπήρχε άμεσος κίνδυνος. Σήμερα δεν φαίνεται να υπάρχει αυτή η πολωτική συγκολητική ουσία στην τουρκία.

    Με λίγα λόγια το πραξικόπημα έπασχε στη νομιμοποίηση. Το πραξικόπημα από τις αρχικές του διακηρύξεις δεν έδειξε κανέναν στόχο πέρα από το να τελειώνουν με το AKP. Κι αυτό όπως φάνηκε δεν ήταν αρκετός λόγος για να κινητοποιήσει τους φαντάρους να αρχίσουν μια μικρή σφαγή με το άλλο 50% των οπαδών του ερντογάν που βγήκαν στους δρόμους.

    Οι πιο αιματηρές επιθέσεις φάνηκε να έγιναν από αεροπλάνα/ελικόπτερα, κάτι που δείχνει ότι οι πραξικοπηματίες δεν είχαν ευρεία στήριξη από τους στρατιώτες που τελικά αρνήθηκαν εν πολλοις να αρχίσουν τη σφαγή. Ένας πορωμένος σ’ ένα ελικόπτερο (ή ακόμα και σε ένα φορτηγό όπως είδαμε στη νίκαια), φτάνει για να φάει 50-100 άτομα, αλλά από τη στιγμή που η αστυνομία μπόρεσε και αφόπλισε τους φαντάρους (όπως είδαμε σε πολλά βίντεο) είναι εμφανές ότι οι φαντάροι δεν είχαν όρεξη για αιματοκύλισμα.

    Ο σίσι στην αίγυπτο είναι από τους λίγους πετυχημένους πραξικοπηματίες της νέας δεκαετίας και αυτός πήρε την εξουσία υπό τις επευφημίες του μισού πλήθους που δεν ήθελε με τίποτα τους δημοκρατικά εκλεγμένους αδελφούς μουσουλμάνους (και φιλαράκια του ερντογάν παρεπιπτώντος).

    Στην τουρκία η πολιτική κατάσταση είναι εξίσου πολωμένη (50% θέλουν ερντογαν, 50% όχι), αλλά οι 50% που δεν θέλουν ερντογάν είναι σημαντικά διασπασμένοι· αρκετοί εξ αυτών δεν θα υποστήριζαν εύκολα τους καραβανάδες (οι κούρδοι για παράδειγμα) κι αν το έκαναν θα το έκαναν σε δεύτερο χρόνο, κι όχι τις πρώτες κρίσιμες στιγμές όπως έγινε με το πραξικόπημα του σίσι.

    Αυτό δείχνει ότι οι καραβανάδες δεν είχαν σοβαρές επαφές με την κοινωνία για να κινητοποιήσουν τον κόσμο ανεξάρτητα με το αν βρίσκονται γκιουλενικοί από πίσω ή όχι. Ο γκιουλέν (που μένει στις ηπα) δεν ήταν κανένας φίλος του στρατού και αρχικά ήταν ο βασικός σύμμαχος του ερντογάν εναντίων του στρατού, χρησιμοποιώντας την επιρροή που είχε στην αστυνομία και το δικαστικό σώμα για να καταστρώσουν το πανέξυπνο σχέδιο αφοπλισμού των καραβανάδων πριν από μια δεκαετία.

     

     

    Και τώρα?

    Η αποτυχία του πραξικοπήματος είναι ακόμα πιο ενδιαφέρουσα εξέλιξη από την πιθανή επιτυχία του. Πρέπει να δούμε πως θα αντιδράσει ο ερντογάν, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό κι αυτό είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον (ήδη έβαλα το τηγάνι να ζεσταίνεται για το ποπκορν)

    Μια επιτυχία του πραξικοπήματος θα έφερνε την τουρκία πίσω στην τροχιά της αμερικάνικης ηγεμονίας. Η τουρκία θα γινόταν ξανά καλός από άτακτος νατοικός σύμμαχος, θα ξεχνούσε για λίγο τα οθωμανικά όνειρα και ταυτόχρονα θα γύριζε σε μια εσωτερική αναζήτηση καθώς οι καραβανάδες (όπως και ο σίσι) θα έψχναν γρήγορα για κάποιες νομιμοποιητικές εκλογές με ένα ασαφές πολιτικά περιεχόμενο.

    Η αποτυχία του από την άλλη μας γεμίζει με περισσότερα ερωτηματικά. Όπως έγραψα και στην αρχή ο ερντογάν εδώ και δύο μήνες προσπαθούσε να ομαλοποιήσει την κατάσταση που ο ίδιος αποσταθεροποίησε λίγο πριν την ήττα του στις πρώτες εκλογές (με εκείνες τις βόμβες προς το HDP).

    Αυτή η ομαλοποίηση, μπορεί να ήταν μια προσπάθειά του να αποφύγει το πραξικόπημα λυγίζοντας πραγματιστικά σε μερικές από τις απαιτήσεις της άλλης πλευράς.

    Παρά τις επιθέσεις του πυροβολικού τελικά δεν μπούκαρε στη συρία ακόμα κι όταν τα δικά του τζιχάντια κόντευαν να εξαφανιστούν από τον χάρτη εκεί ψηλά στην Azaz, φαίνεται να έχει ανοίξει έναν διάλογο με τους κούρδους και η ομαλοποίηση με την ρωσία ικανοποιεί και το πιο δυτικοφερνο/τουριστικό κομμάτι των τούρκων.

    Με τη νίκη κατά των πραξικοπηματιών στα χέρια του, ο ερντογάν και οι οπαδοί του μπορούν να κάνουν πρακτικά ό,τι θέλουν. Σίγουρα θα ξεκατινιάσουν τους αντιφρονούντες μέσα στο στράτευμα, αλλά αυτό λίγο μας απασχολεί.

    Εκεί που θα γίνουν τα πράγματα πιο ενδιαφέροντα, είναι το πως θα αντιδράσει ο ερντογάν σε δύο πολύ πιο σημαντικά ζητήματα. Το ένα είναι η πόλωση στο εσωτερικό. Αυτή τη στιγμή ο ερντογάν είναι καβάλα στο άλογο και μπορεί να επιβάλει με τεράστια ευκολία μια “δικτατορία” της δημοκρατικής πλειοψηφίας στο ίδιο μήκος κύματος με το τι έκανε τα προηγούμενα δύο χρόνια, αλλά με το έξτρα (πραγματικότατο) παράσημο, ότι είναι ήρωας της δημοκρατίας πια 🙂

    Αν ήταν έξυπνος θα έπαιρνε μια γκωλική μουτσούνα, θα γινόταν πιο προεδρικός και πιο δημοκρατικός, δίνοντας με γαλαντομία χώρο στους αντιπάλους του (άλλωστε τα παιδάκια του γκεζί και οι κούρδοι δεν είναι ακριβώς φίλοι του στρατού) και θα κυβερνούσε την τουρκία μέχρι να πεθάνει. Αλλά ο ερντογάν την τελευταία πενταετία δεν μας έχει δείξει τέτοια δείγματα πολιτικής ευφυίας.

    Το δεύτερο είναι οι σχέσεις του στο εξωτερικό. Σίγουρα με το στράτευμα υπό εκκαθάριση, κάθε ιδέα για στρατιωτικές περιπέτειες στη συρία ή το ιρακ απομακρύνεται. Αρχικά τουλάχιστον. Από την άλλη η εμπειρία του πραξικοπήματος δεν ξέρουμε πως θα επηρεάσει τις σχέσεις του με τις ηπα καθώς και με την ευρώπη (όπου πιο πονηρά κάθισε στη γωνία και προσποιούνταν ότι κοιμόταν μέχρι να λήξει το παιχνίδι). Δεν είναι απίθανο να σκεφτούμε ότι ο ερντογάν θα αναζητήσει νέους συμμάχους μακριά από τη δύση, αλλά καθώς είναι ακόμα νωρίς ζεσταίνουμε το ποπκορν.

     

     

    Ρέστα

    Δύο υποσημειώσεις. Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος υπάρχουν κάποιες που πιστεύουν ότι ο ερντογάν έστησε το πραξικόπημα για να επωφεληθεί. Αυτό είναι εμφανώς λανθασμένο. Το ότι θα επωφεληθεί από την αποτυχία του δεν αποδεικνύει ότι το έστησε κιόλας. Το πιο ρεαλιστικό σενάριο προς αυτή την κατεύθυνση είναι ότι ο ερντογάν ήξερε για το πραξικόπημα, αλλά δεν έκανε τίποτα για να το αποτρέψει, θεωρώντας ότι το μεγαλύτερο μέρος του στρατεύματος θα τον υποστήριζε. Πολύ παρακινδυνευμένο παιχνίδι, αλλά όχι απίθανο· μιλάμε άλλωστε για τον άνθρωπο που ξεκίνησε μετά από 15 χρόνια ένα εμφύλιο με τους πρώην συμμάχους του (τους κούρδους) προκειμένου να κερδίσει τις εκλογές.

    Τα γνωστά άχρηστα διεθνή μέσα από τη στιγμή που έμαθαν για την αποτυχία του πραξικοπήματος, ξεκίνησαν ένα παραμύθι για το πόσο αδύναμη είναι η θέση του ερντογάν και το πραξικόπημα θα πρέπει να αποτελέσει ένα μήνυμα κλπ. Αυτή η θέση μας κατευθύνει ακόμα περισσότερο προς το αμερικανοκινούμενο του πραξικοπήματος.

    Πράγματι η τουρκία είναι μια χώρα που βρίσκεται εντός ενός χαμηλής έντασης εμφυλίου με ένα ικανό κομμάτι του πληθυσμού της (τους κούρδους)· την ίδια στιγμή οι πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών αυτονομούνται (επιθέσεις τζιχαντιστών μέσα στην τουρκία)· σαν να μην έφταναν αυτά, ικανό κομμάτι του τουρκικού πληθυσμού (και του στρατού) δεν δείχνει πρόθυμο να θυσιάσει τη ζωή του για μία από τις σουλτανικές περιπέτειες στη συρία και το ιρακ.

    Όλα αυτά λοιπόν έδειχναν την αδύναμη θέση της τουρκίας πολύ πριν το πραξικόπημα. Το αποτυχημένο πραξικόπημα στην πραγματικότητα δίνει πολύ μεγαλύτερη ισχύ στον ερντογάν απότι είχε μια βδομάδα πιο πριν. Άρα ναι η τουρκία βαδίζει εδώ και 2 χρόνια στην πακιστανοποίησή της· ακόμα χειρότερα καθώς το πακιστάν επιβιώνει δεκαετίες σε αυτήν την περίεργη θέση ημι-κυρίαρχιας, τη στιγμή που δεν ξέρουμε αν η τουρκία (ένα πολύ κλασικού τύπου εθνικό κράτος) μπορεί να αντέξει αυτή την ημι-κυρίαρχη αμφισημία.

    Αλλά το να πούμε ότι το πραξικόπημα είναι αυτό που οδηγεί την αδυναμία της τουρκίας, είναι απλά το damage control που προσπαθούν οι spin doctors, εκεί που περίμεναν σήμερα να γράφουν κάτι του στυλ “ελπίζουμε η τουρκία να επιστρέψει γρήγορα στην ομαλότητα και ο στρατός να παραδώσει την εξουσία στο πολιτικό προσωπικό”

    Σε μερικές μέρες θα δείτε μια πιο “σοβαρή” εκδοχή αυτού του αρχικού spin που θα θολώσει τα πράγματα, γιαυτό και είναι σημαντικές αυτές οι πρώτες αντιδράσεις.

     

    Ένα τελευταίο σημείο που ήθελα να το αφήσω για επόμενο άρθρο αλλά αξίζει να αναφέρουμε εδώ, αφορά όλους εμάς τους υπόλοιπους. Αν υπάρχει ένα μήνυμα από το τι έγινε στην τουρκία, αυτό είναι το κλασικό παλιό. Δεν χρειάζεται να έχεις όπλα, αλλά και μια φαντασίωση προκειμένου να κερδίσεις έναν πόλεμο.  Οι πραξικοπηματίες είχαν σαφή υπεροπλία, αλλά οι οπαδοί του ερντογάν ήταν έτοιμοι να πεθάνουν για την πίστη τους. Ας το κρατήσουμε αυτό και για μελλοντικές χρήσεις στον υπόλοιπο κόσμο