• TEOTWAYKI 3.1 (μερικά ταληράκια που δεν σας είπε ποτέ ο λαπαβίτσας για τη φέτα)

    Date: 2015.03.31 | Category: Panic NOW | Tags: ,,

     

    Θα ξεκινήσω με έναν αφορισμό από το TEOTWAYKI 1 για τον οποίον επιμένω ακόμα. Το νόμισμα είναι ένα εργαλείο οικονομικής πολιτικής. Δεν είναι ούτε αριστερό ούτε δεξιό από μόνο του. Είναι όλα τα υπόλοιπα πέρα από το νόμισμα που το καθορίζουν. Οι συσχετισμοί που λένε στην ξύλινη γλώσσα. Συσχετισμοί που αφορούν τόσο το εσωτερικό της χώρας όσο και τον εξωτερικό περίγυρο όπου αυτή η χώρα δρα.

    Η μέχρι τώρα θέση μου ήταν πως το ζύγισμα αυτών των παραμέτρων έγερνε υπέρ του ευρώ πολύ συχνά για λόγους αδράνειας. Δηλαδή το κόστος της αλλαγής νομίσματος ήταν μεγαλύτερο από τα όποια θετικά αποτελέσματα θα έφερνε. Άλλωστε η δική μου φαντασίωση περί απο-εμπορευματοποίησης των ζωών μας μια χαρά εξυπηρετείται μέσα στο στενό κορσέ του ευρώ ή απέξω. Στους επόμενους 3 μήνες αυτό είναι πιθανό να αλλάξει. Κι επειδή δεν μου αρέσουν οι εκπλήξεις, είπα να ανοίξω για μια ακόμη φορά, τη συζήτηση.

    Όπως πάντα σε μια τέτοια συζήτηση είναι πολύ πιο σημαντικό να πούμε για το τι ζωή θέλουμε να ζούμε, κι όχι να επικαλούμαστε το τοτέμ του νομίσματος ως πανάκια ή ως κατάρα. Δηλαδή είναι πιο σημαντικό να αναρωτηθούμε, “θέλουμε να γίνουμε εξαγωγική χώρα?” και μετά αν θέλουμε “μπορούμε?”. Θέλουμε πλήρη και σταθερή απασχόληση για όλους με όποιο κόστος? Θέλουμε iphone? Διότι μόνο τότε θα μπορέσουμε να αποφασίσουμε αν πχ η σκληρή ή η μαλακή φέτα (από εδώ και πέρα το νέο νόμισμα το ονομάζω φέτα) έχει νόημα.

    Δυστυχώς η δικτάτωρ δεν μπορεί να αποφασίσει για εσάς τι ζωή θέλετε να κάνετε. Αν το όνειρό σας πχ είναι να γεμίσετε τις νέες φάμπρικες παράγοντας προϊόντα σαν κινεζάκια (δουλειά δεν θέλατε κωθώνια?) ή απλά να χαίρεστε το καινούργιο iphone. Εγώ αυτό που μπορώ να κάνω, είναι να κάνω ταληράκια το τι σημαίνει η κάθε οικονομική κίνηση και προς ποιου είδους ζωής μας σπρώχνει. Διότι αυτό είναι το βασικό κόλπο της οικονομικής πολιτικής. Σπρώχνει τους παίκτες προς ορισμένους τύπους “επιτυχίας”. Σε ωθεί να εναρμονιστείς σε ένα μοντέλο ζωής.

    Ας πάμε λοιπόν σε μερικά βασικά μοτίβα των νομισμάτων. Και θα αρχίσω (και θα τελειώσω για το σημερινό άρθρο) με το αγαπημένο μου impossible trinity. Και θα αρχίσω από αυτό ακριβώς για να δείξω πως τα νομίσματα δεν είναι κάτι σουπερμαν που σου λύνουν τα πάντα με μια μαγική κίνηση, φέρνουν τον σοσιαλισμό και γιατρεύουν τον καρκίνο.

    Η αγία τριάδα της νομισματικής πολιτικής.

    Υπάρχει μια πεποίθηση στα οικονομικά, ότι από τις 3 παρακάτω καταστάσεις μπορείς να επιλέξεις να ακολουθήσεις μόνο δύο ταυτόχρονα. Δεν είναι νόμος όπως θα ήθελαν να τον ονομάσουν οι οικονομολόγοι, απλή πεποίθηση είναι που βασίζεται στην παρατήρηση πως καμία χώρα δεν έχει καταφέρει να ακολουθήσει και τις 3 επιλογές ταυτόχρονα. Αν βρεθεί κάποιος να μας δείξει πως μπορεί να επιτευχθεί αυτό, κανένα θέμα, αλλά μέχρι τότε μπορούμε να συνεχίσουμε να πιστεύουμε ότι μπορείς να ακολουθήσεις μόνο 2 από τα 3.

    1. Σταθερή ισοτιμία.

    2. Ανεξάρτητη οικονομική πολιτική

    3. Ελεύθερες ροές κεφαλαίων

    Αυτή τη στιγμή με το ευρώ έχουμε σταθερή ισοτιμία, ελεύθερες ροές, αλλά φυσικά δεν έχουμε ανεξάρτητη οικονομική πολιτική. Αυτό που θα αποδειχθεί πειραματικά στους επόμενους 4 μήνες, θα είναι αν πράγματι αυτή η μη ανεξαρτησία είναι σχετική ή απόλυτη.

    Το μήκος της αλυσίδας σήμερα

    Μέχρι σήμερα η μη ανεξαρτησία είναι σχετική. Τι σημαίνει αυτό? Ότι η ευρωζώνη σου θέτει έναν νομισματικό κορσέ με τον οποίο δεν μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις, αλλά οι εν μέρη αποφάσεις μέσα σε αυτόν τον κορσέ είναι αυτόνομες από την κάθε χώρα ξεχωριστά. Αν λοιπόν εσύ (πχ ιρλανδία, μάλτα, κύπρος, βουλγαρία κλπ), θέλεις να καταργήσεις πρακτικά την άμεση φορολογία, τότε είσαι ελεύθερος να το πράξεις. Ή αν πχ θέλεις να φορολογήσεις τους πλούσιους είσαι πάλι ελεύθερος (μέσα στα όρια της νομισματικής πολιτικής) να το πράξεις.

    Εδώ και 3-4 χρόνια όμως οι γερμανικές κυβερνήσεις και μερικοί ακόμα τριγύρω στη βρυξέλλα πιέζουν έτσι ώστε να δημιουργηθεί μια ενιαία οικονομική πολιτική σε όλη την ευρωζώνη. Κι αυτό προσπαθούν να το κάνουν εξωθεσμικά μέσω της κεντρικής τράπεζας. Διότι θεσμικά στην ευρωζώνη η κάθε οικονομία έχει αυτόνομη πολιτική. Όταν πίεσαν τους ιρλανδούς να αυξήσουν τη άμεση φορολογία στις επιχειρήσεις, αυτοί ανακάλυψαν τον ELA και ξέφυγαν με τρίπλα. Ή όταν αποφάσισαν να καταστρέψουν το πλυντήριο της κύπρου τελικά τα κατάφεραν με το bail-in, δηλαδή το κούρεμα των καταθέσεων. Όλα αυτά φυσικά μειώνουν την αξιοπιστία της ευρωένωσης, αλλά αυτό είναι άλλου παπά ευαγγέλειο.

    Με την ελλάδα στην ουσία επιχειρείται μια ακόμα πιο άμεση προσέγγιση. Η τρόικα αποφασίζει απευθείας ακόμα και την τιμή της φέτας ή το ωράριο λειτουργίας των φαρμακείων στην ελληνική αγορά, λειτουργώντας ως ντεφάκτο υπουργός οικονομικών. Μέχρι τις 25 γενάρη, οι ελληνικές κυβερνήσεις ήταν παραπάνω από χαρούμενες να εκτελούν τις εντολές της τρόικα, χρησιμοποιώντας την άλλωστε ως κακό μπάτσο για τις αποφάσεις που οι ίδιες ήθελαν να πάρουν.

    Με την κυβέρνηση σύριζα έχουμε λοιπόν το εξής ενδιαφέρον πείραμα που βρίσκεται σε εξέλιξη. Έχουμε μια κυβέρνηση που ντεφάκτο δεν θέλει να εφαρμόσει τις μαλακίες της τρόικα και αντιδρά σε αυτό. Το ερώτημα είναι το εξής.

    Η υπόθεση εργασίας μου από το 2012 μέχρι σήμερα βλέποντας και το πως λειτουργούν οι υπόλοιπες χώρες της ευρωζώνης (προσποιούμενες ότι συμμορφώνονται), είναι ότι το υπουργείο οικονομικών της χώρας μπορεί να κάνει ό,τι γουστάρει ακόμα και μέσα στο αυστηρό νομισματικό πλαίσιο του χρυσού κανόνα της ΕΚΤ. Πράγμα που σημαίνει ότι ο κορσές των ισοσκελισμένων προϋπολογισμών δεν εκλείπει (άρα η αυτονομία είναι περιορισμένη), αλλά ο τρόπος για να φέρεις αυτόν τον ισοσκελισμό είναι δικό σου. Κι αυτός είναι ο τρόπος που γουστάρω εγώ, διότι η μόνη αριστερή πολιτική με αυτόν τον κορσέ, είναι η αναδιανομή του πλούτου.

    Αν όμως τελικά η ευρώπη ως τρόικα (σόρυ που δεν ακολουθώ την καινούργια μόδα να τους ονομάζει θεσμού) πιέσει τη χώρα να βγει από το ευρώ αν δεν συμμορφωθεί πλήρως με το ωράριο λειτουργίας των φαρμακείων (τα υπερκέρδη των οποίων ακόμα να σκίσουμε επαρκώς), τότε γίνεται εμφανές για εμένα ότι η πορεία της χώρας μέσα στο ευρώ δεν είναι επιθυμητή.

    Γιατί είναι τόσο κομβικό αυτό για εμένα?

    Διότι ακολουθώντας την αδύνατη τριάδα, μπορώ να πω ότι ακόμα και με το νέο νόμισμα (φέτα) η κατάσταση δεν θα είναι πολύ διαφορετική. Και με το επιπλέον μειονέκτημα ότι η κάθε κυβέρνηση στη φέτα, μέσω της κεντρικής τράπεζας, θα υποκύπτει στις πιέσεις προβλέψιμων ομάδων του πληθυσμού που φυσικά δεν είναι οι φτωχοί και οι άνεργοι, αλλά οι γνωστοί άγνωστοι που έγλειφαν το κόκκαλο και τις καλές εποχές. Μια μικρή πρόγευση πήραμε ήδη, καθώς η πρώτη ομάδα που επωφελήθηκε στα εργασιακά της δικαιώματα από τη νέα αριστερή κυβέρνηση, δεν ήταν άλλη από την καλή γνωστή μας ΓΕΝΟΠ, όχι ακριβώς δηλαδή οι πιο κατατρεγμένοι της κοινωνίας 🙂

    Σκληρή η μαλακή?

    Όμως βιάζομαι και φοβάμαι πως δεν θα με ακολουθούν οι λιγότερο μυημένες. Ας πούμε λοιπόν πως αύριο αποφασίζουμε να πάμε στη φέτα. Το impossible trinity συνεχίζει να μας κατατρέχει οπότε πριν περάσουμε στη νέα φέτα θα πρέπει να αποφασίσουμε ποιους 2 από τους 3 στόχους θα επιλέξουμε. Άρα κάτι πρέπει να πετάξουμε. Ας εξετάσουμε λοιπόν τι σημαίνει το κάθε ένα ξεχωριστά.

    1. Σταθερή (κλειδωμένη) ισοτιμία: Αν πετάξουμε αυτό στα σκυλιά, τότε η ισοτιμία της νέα φέτας θα μειώνεται συνεχώς με λιγότερο ή περισσότερο σταθερό τρόπο. Δεν μιλάω για την αρχική υποτίμηση που είναι επιθυμητή και αναγκαία. Αυτή θα γίνει έτσι κι αλλιώς, ας πούμε 1ευρώ 2 νέες φέτες. Μιλάμε για την πορεία της ισοτιμίας από εκεί και πέρα. Αυτή είναι η λεγόμενη πολιτική της μαλακής φέτας. Έχεις ένα νόμισμα λοιπόν που συνεχώς υποτιμάται σε σχέση με τα υπόλοιπα νομίσματα.

    Γιατί συμβαίνει αυτό? Διότι η κυβέρνηση έχει αποφασίσει να τυπώνει μια συγκεκριμένη ποσότητα επιπλέον νομίσματος προκειμένου να εφαρμόσει την ανεξάρτητη πολιτική της. Ας πούμε 10% το χρόνο.

    Αυτό δεν είναι τόσο κακό όσο οι φιλελέδες θα ήθελαν να σας πουν. Αλλά ταυτόχρονα δεν είναι απαραίτητα τόσο αριστερό όσο ο λαπαβίτσας θα ήθελε να σας πει. Γιατί? Διότι τα πάντα εξαρτώνται από το που θα κατευθύνεται αυτό το φρέσκο χρήμα. Αν το δίνουμε στους εργαζόμενους της ΔΕΗ, στους εφοριακούς και στο ΤΕΕ και τις άλλες γνωστές αναξιοπαθούντες ομάδες, τότε να είστε σίγουροι ότι αυτό που θα δείτε δεν θα είναι αριστερή πολιτική αλλά trickle down economics. Αν λοιπόν αυτό το 10% του φρέσκου χρήματος το χρόνο πηγαίνει στους μπόμπολες για να κάνουν ανάπτυξη και να “αυξήσουν την παραγωγή”, τότε θα έχουμε φάει όλο το σκατό της αλλαγής, για μία από τα ίδια κι ένα νόμισμα που θα υποτιμάται συνεχώς.

    Μια πιο ισορροπημένη τέτοιου είδους πολιτική έκανε το πασόκ την πρώτη εξαετία που κυβέρνησε. Φυσικά έδωσε πολύ χρήμα σε προβλέψιμα φτωχά τμήματα του πληθυσμού, αλλά ταυτόχρονα έδωσε ακόμα περισσότερο χρήμα στα προβλέψιμα νέα τζάκια μαζί με αρκετά παλιά. Η ιστορία του κοσκωτά, του κόκκαλη του κωστόπουλου, του μπόμπολα κλπ, είναι ακριβώς η προσπάθεια του ΑΓΠ να δημιουργήσει μια νέα πιο αξιόλογη αστική ελληνική τάξη. Το αν είμαστε ευχαριστημένοι από αυτή τη διαδικασία νομίζω δεν χρειάζεται να το αναλύσουμε.

    Το συμπέρασμα όμως είναι ότι αν πετάξουμε στα σκουπίδια την σταθερή ισοτιμία, δεν έχουμε απαραίτητα αριστερή πολιτική. Ας κάνουμε όμως ένα νοητικό πείραμα. Ας υποθέσουμε ότι θα έχουμε μια πλήρως αριστερή κυβέρνηση που θα κάνει ΟΛΑ τα σωστά πράγματα και θα δώσει αυτό το 10% μόνο σε φτωχούς και αναρχοαυτόνομους για να οικοδομήσει το νέο συμμετοχικό σοσιαλισμό. Τι προβλήματα έχει να αντιμετωπίσει?

    Η αχλάδα της μαλακής φέτας

    Ένα βασικό πρόβλημα της μαλακής φέτας είναι ότι ως νόμισμα θα υποτιμάται συνεχώς και άρα τα εισαγόμενα προϊόντα θα γίνονται συνεχώς ακριβότερα. Άρα ξεχάστε τα ταξιδάκια στο εξωτερικό και ο,τιδήποτε άλλο έρχεται από αυτό. Στην ουσία αυτό είναι μια περισσότερο φαντασιακή παρά πραγματική έλλειψη, αλλά αυτό δεν την κάνει λιγότερο σημαντική. Θα βλέπετε το ολόγραμμα του steve jobs να παρουσιάζει το iphone 8 κι εσείς απλά θα ξερογλύφεστε, ενώ ο καινούργιος σας υπολογιστής είναι εξαιρετικά πιο πιθανό να είναι ένα bananaPi, κι όχι ο ενδεκαπύρηνος μητσουπίτσου. Η κρέμα γάλακτος θα ξαναγίνει αγαθό πολυτελείας όπως στα 80s κλπ κλπ μην σας τα λέω τώρα από την αρχή. Κι όλα αυτά στον απόλυτο φαντασιακό κόσμο όπου όλοι παίρνουμε δίκαια το 10% του φρέσκου χρήματος που τυπώνει κάθε χρόνο η τέλεια αριστερή μας κυβέρνηση. Κάθε μικρό κομμάτι μη τελειότητας αυτής της κυβέρνησης θα μεταφράζεται σε iphone για τους μπόμπολες και τους φίλους του και χοντρά ζόρια για τους υπόλοιπους.

    Πάμε όμως και στο δεύτερο πρόβλημα που θα αντιμετωπίσει η μαλακή μας φέτα. Διότι η μαλακή φέτα δεν θα είναι ένα νόμισμα που θα ενδείκνυται για συσσώρευση. Με λίγα λόγια καθώς θα χάνει σταθερά και προβλέψιμα την αξία της σε σχέση με τα άλλα νομίσματα, κάθε μία που δεν καταναλώνει τις φέτες που παράγει δεν θα έχει κανένα ιδιαίτερο κίνητρο να τις φυλάει στην τράπεζα ή στο σεντούκι, γιατί του χρόνου θα έχουν μικρότερη αξία από φέτος.

    Η συσσώρευση νομίσματος στην οικονομία είναι γενικά μια κατάρα. Πρόκειται για μια παντελώς άχρηστη διαδικασία που μας έχει μείνει κουσούρι από το χρυσό κανόνα και από την ηλικία εκείνη που μαθαίνουμε να πηγαίνουμε στην τουαλέτα. Μια μοντέρνα οικονομία δεν χρειάζεται παρά ελάχιστη συσσώρευση για να λειτουργήσει, ακριβώς διότι έχουμε αποδεχθεί όλες ότι το χρήμα δεν είναι παρά μία φαντασίωση, κι όχι οι χρυσές λιρίτσες του σκρουτζ. Η συσσώρευση οικονομικά μιλώντας λοιπόν είναι παντελώς άχρηστη.

    Όμως οι άνθρωποι συσσωρεύουν και για έναν ακόμα λόγο. Η ζωή είναι απρόβλεπτη. Αυτό είναι δίκοπο μαχαίρι βέβαια καθώς πόρισμα αυτής της μη προβλεψιμότητας είναι ότι μπορεί να πεθάνεις και να σου βάλουν τη συσσώρευση στον κώλο. Αλλά αντίστοιχο πρόβλημα είναι ότι μπορείς να αρρωστήσεις, να μείνεις ανίκανος προς εργασία, ή απλά να σου τη βιδώσει. Και τότε θα πρέπει να συνεχίσεις να τρως, άρα θα χρειάζεσαι τη συσσώρευση.

    Ας υποθέσουμε λοιπόν πως αυτή η τέλεια αριστερή κυβέρνηση της καρδιάς μας υπόσχεται σε κάθε κάτοικο αυτής της χώρας πως θα του έχει εξασφαλισμένο τον άρτο, τη στέγη και την περίθαλψη μέχρι να πεθάνει. Ακόμα και τότε λοιπόν η τάση των ανθρώπων να συσσωρεύουν δεν θα αλλάξει για τα επόμενα 30-50 χρόνια τουλάχιστον. Ακόμα και τότε οι άνθρωποι θα συσσωρεύουν. Γιατί έτσι έχουν μάθει και γιατί μέχρι πράγματι και επι πολλά χρόνια αυτή η κυβερνητική υπόσχεση να εφαρμοστεί με συνέπεια, θα έχει την ίδια σοβαρότητα όπως οι εξαγγελίες της ΔΕΘ του σύριζα.

    Για όποια θυμάται τα 80s, η δωρεάν περίθαλψη ήταν ένα γεγονός, όμως αυτό δεν άλλαξε τόσο πολύ τις συνήθειες της κοινωνίας καθώς δεν πέρασαν αρκετά χρόνια για να γίνει αυτό το γεγονός, μια αμετακίνητη αλήθεια 🙂

    Όμως όπως είπα στο καινούργιο νόμισμα, η συσσώρευση δεν θα είναι πολύ συμφέρουσα υπόθεση, ακριβώς διότι κάθε χρόνο το χρήμα θα χάνει (και πολύ σωστά) προβλέψιμα κάποια αξία. Άρα όλοι όσοι συσσωρεύουν θα θέλουν να το κάνουν αυτό σε ξένο νόμισμα. Κι αυτή λοιπόν η μετατροπή της φέτας, σε δολάρια, μάρκα ή ελβετικά φράγκα θα ωθεί συνεχώς την πτώση της ισοτιμίας της. Εκεί λοιπόν η καλή μας κυβέρνηση θα έχει ένα πρόβλημα. Βασική προϋπόθεση για να λειτουργήσει η ανεξάρτητη οικονομική πολιτική μιας κυβέρνησης, είναι οι άνθρωποι να συναλλάσσονται με το νόμισμά της. Αν δεν το κάνουν, τότε θα βρίσκονται εκτός ντόπιας νομισματικής πολιτικής. Κάτι το οποίο δημιουργεί πολλά προβλήματα. Μερικά από αυτά:

    1. Προβλήματα ισότητας (αυτοί που συσσωρεύουν σε μάρκα θα είναι πιο πετυχημένοι από αυτούς που συσσωρεύουν σε φέτες). Αυτό θεωρητικά αυξάνει το πόσο επιθυμητές είναι οι εξαγωγικές επιχειρήσεις, αλλά καθώς αυτοί που θα εξάγουν δεν θα θέλουν να μετατρέπουν το κέρδος τους σε φέτες (παρά μόνο τα εντελώς απαραίτητα), το νόμισμα σου θα είναι λιγότερο επιθυμητό.

    2. Προβλήματα συναλλαγματικών αποθεμάτων καθώς όλοι θα θέλουν να έχουν τη συσσώρευση τους σε κάποιο άλλο νόμισμα από τη φέτα. Με λίγα λόγια τα ευρώ από τα rooms2let δεν θα τα μετατρέπεις σε φέτες κι έτσι αυτά τα ευρώ δεν θα φτάνουν ποτέ στην κεντρική τράπεζα προκειμένου να μπορεί αυτή να επιτρέψει μεγαλύτερες εισαγωγές.

    3. Πόρισμα του 2. Μικρότερος κύκλος ζωής της κάθε φέτας, καθώς όσο μικρότερη ανάγκη έχουν οι άνθρωποι για φέτες, τόσο πιο αδύναμη οικονομικά είναι η κυβέρνηση σου. Κι από τη στιγμή που τα αγαθά των φαντασιώσεων των πολιτών σου δεν παράγονται μέσα στη χώρα, στην ουσία όλοι θα θέλουν να έχουν ξένο συνάλλαγμα για να αγοράσουν αυτά τα φαντασιακά αγαθά.

    4. πόρισμα του 3. Μικρότερα φορολογικά έσοδα από την κατανάλωση καθώς για πολλούς ανθρώπους δεν θα αξίζει να μετατρέψουν τα δολάρια σε φέτες και ξανά πίσω σε δολάρια για να αγοράσουν το νέο τάμπλετ και θα προσπαθούν να το κάνουν απευθείας.

    5. Τελικά θα έχεις την ντεφάκτο κυκλοφορία δύο ή τριών νομισμάτων μέσα στην οικονομία. Κι επειδή τα ξένα νομίσματα δεν μπορείς να τα ελέγξεις, τότε πρακτικά και εκείνο το κομμάτι της οικονομικής δραστηριότητας που εκφράζεται σε ξένο νόμισμα θα έχεις πολύ μικρότερο έλεγχο (και άρα ανεξαρτησία).

    Πρακτικά η οικονομία σου θα συρρικνωθεί, όχι γιατί θα μικρύνει, αλλά γιατί δεν θα εκφράζεται σε φέτες. Παράδειγμα: Κάνω πέντε βίζιτες σε έναν βρετανό και μου δίνει 150λίρες τη φορά για τις υπηρεσίες μου. Στην πραγματικότητα μόλις έκανα μια εξαγωγή αξίας 750λιρών 🙂 Εγώ με αυτά τα χρήματα θα θέλω να αγοράσω φαί και στέγη και άρα θα μετατρέψω ένα κομμάτι τους σε φέτες, ενώ τα υπόλοιπα θα θέλω να τα φάω σε εισαγόμενα τάμπλετ και smartphone που θα παραγγείλω από το ίντερνετ και άρα δεν θα χρειάζεται ποτέ να μετατρέψω τις λίρες σε φέτες. Επιπλέον καθώς τα λούσα αυτά θα είναι πιο φθηνά αν τα αγοράσω απευθείας παρά αν τα αγοράσω μέσω του έλληνα αντιπροσώπου (και των γνωστών ολιγοπωλίων), στην ουσία το κράτος θα χάσει και το κέρδος του εμπόρου ενώ θα κρατήσει μόνο το ΦΠΑ.

    Και το πρόβλημα αυτό δεν θα περιοριστεί μόνο σε αυτούς που κάνουν εισαγωγές. Η σπιτονοικοκυρά μου θα θέλει κι αυτή λίρες για λούσα ή για να τις βάλει κάτω από το στρώμα και έτσι είναι εξαιρετικά πιθανό, να την πληρώνω με λίρες κι όχι με φέτες, αφού ξέρει ότι είμαι call girl για βρετανούς. Κι έτσι η οικονομία της φέτας θα συρρικνώνεται καθώς για το ελληνικό κράτος, μόνο οι λογαριασμοί το σούπερμάρκετ μου και τα ξύδια μου θα πληρώνονται σε φέτες.

    Αυτό το παραπάνω πρόβλημα υπάρχουν λίγοι τρόποι να το αντιμετωπίσεις. Αν είσαι η ιταλία ή η γαλλία, ο τρόπος είναι σχετικά εύκολος. Η οικονομία σου είναι αρκετά μεγάλη έτσι ώστε πολλά από τα φαντασιακά λούσα και στολίδια που θέλουν οι πολίτες σου να παράγονται στη γαλλία ή την ιταλία πολύ φθηνότερα (λόγω υποτίμησης του νομίσματος) από τα αντίστοιχα εισαγόμενα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το φετίχ των αυτοκινήτων. Η ιταλική αυτοκινητοβιομηχανία θα γνωρίσει μια νέα άνθιση καθώς οι ιταλοί θα μπορούν να αγοράζουν πολυ φθηνότερα το ιταλικό αυτοκίνητο των ονείρων τους. Θα μου πεις δεν θα θέλουν γερμανικό αυτοκίνητο που είναι πιο γαμάτο? Φυσικά αλλά εδώ αρχίζει και παίζει ρόλο ο μηχανισμός της υποκατάστασης και της διαπραγμάτευσης. Είναι αυτό που έγραφα παραπάνω τα κίνητρα επιτυχίας που σου δίνει ένα οικονομικό παράδειγμα. Διότι αγόρι μου, είναι άλλο να πρέπει να κάνεις 150βίζιτες για να πάρεις τη νέα λάντσια μιλεφιόρι, κι άλλο να πρέπει να κάνεις 500βίζιτες για να πάρεις μια μπέμπα. (επίτηδες χρησιμοποίησα τα αυτοκίνητα, διότι τα τάμπλετ πάλι από την κίνα θα τα εισάγεις).

    Στην ελλάδα δυστυχώς αυτός ο τρόπος υποκατάστασης δεν υπάρχει. Μα θα δημιουργήσουμε παραγωγή θα σου πουν. Πότε ακριβώς και με ποιους όρους θα ρωτήσω εγώ πονηρά. Διότι ο κόκκαλης παραγωγή δημιούργησε στην ελλάδα και μάλιστα με όρους όχι πολύ χειρότερους από τους αντίστοιχους κορεάτες φασονατζίδες γιαπωνέζικων ηλεκτρονικών. Αλλά για να το κάνει αυτό περάσαμε 15χρόνια φαβοριτισμού από το κράτος για να τον βάλουμε μετά δερβέναγα του ολυμπιακού και της πολιτικής ζωής. Και για να το κάνουμε αυτό θα πρέπει να συμφωνήσουμε ότι το μερίδιο άλλων ανθρώπων θα μειωθεί από την σοσιαλιστική μας πίτα προκειμένου να χτιστεί η παραγωγή, άρα επιστρέφουμε στο trickle down economics ευχαριστώ παιδιά να μου λείπει το βύσσινο.

    Και γενικά να μου λείπει το βύσσινο αν θα πρέπει να πω σε κάποιον θυσιάσου για τα επόμενα 20χρόνια και μπορεί ίσως και εάν, να δουν τα παιδιά σου μια άσπρη μέρα. Ή απλά να δουν τον κόκκαλη. Άλλωστε τα ίδια ακριβώς (για το άσπρο μέλλον των παιδιών) άκουσα κι από ένα στέλεχος της ΕΚΤ να λέει προς το ελληνικό του ακροατήριο. Για τα παιδιά μου λοιπόν όλοι κόπτονται 🙂

    Σκότωσε το σταλινιστή που κρύβεις μέσα σου

    Αλλά πάμε στον ελέφαντα που βρίσκεται στο δωμάτιο. Κι αυτός δεν είναι άλλος από τον αυταρχισμό. Όταν οι πολίτες σου δεν συμπεριφέρονται με τον τρόπο που οικονομικά έχεις αποφασίσεις να δουλέψεις και αρχίζουν να παίζουν με λίρες και μάρκα, τότε σε πιάνει η τάση να βαράς τους ανθρώπους αντί για το μοντέλο. Αυτό ακριβώς ζούμε τα τελευταία χρόνια με την κρίση, αλλά αυτό δεν είναι μόνο χαρακτηριστικό του ευρώ.

    Διότι η ντεφάκτο δημιουργία διπλού και τριπλού νομίσματος από μια πολιτική μαλακής δραχμής, σε οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρέπει τελικά να καταργήσεις το 3 από την αγία τρίαδα. Δηλαδή την ελεύθερη ροή κεφαλαίων. Κλείνοντας τις ροές κεφαλαίων, οι πολίτες, δεν θα έχω πρόσβαση σε ξένα νομίσματα και άρα θα είναι αναγκασμένοι να τα κάνουν τα πάντα σε νέες φέτες. Βίζιτες, εξαγωγές, λούσα τα πάντα σε νέες φέτες. Σαν να μην έφτανε αυτό, η ισοτιμία του νομίσματός σου θα γινόταν σταθερή στα πλαίσια που θα έλεγχες πλήρως τις ροές κεφαλαίων και άρα κανείς δεν θα είχε παραπανίσιες φέτες στον κόσμο για να μπορεί να πιέσει το νόμισμά σου.

    Τι πλεονεκτήματα έχει αυτό? Αρκετά. Για αρχή ανεξάρτητη οικονομική πολιτική. Το κόλπο με το 10% νέο νόμισμα κάθε χρόνο θα δουλέψει περίφημα και όλοι όσοι συσσωρεύουν θα τιμωρούνται γι’αυτή τους την αντι-οικονομική συμπεριφορά. Ταυτόχρονα οι εισαγωγές θα είναι προβλέψιμα ακριβές, αλλά σταθερές καθώς θα ελέγχεις πλήρως την ποσότητα φέτας που κυκλοφορεί στις αγορές του εξωτερικού. Το νέο iphone θα κοστίζει 50βίζετες, φέτος 55 του χρόνου, 60,5 του παραχρόνου κοκ, και θα μπορείς να προβλέπεις την αξία του μέχρι τη δευτέρα παρουσία (εντάξει υπερβάλω αλλά στην ουσία θέλω να περιγράψω ότι η νομισματική κατάσταση και η κατάσταση των τιμών θα είναι πολύ πιο ελεγχόμενη σε σχέση με το παραπάνω σενάριο). Σε αυτό το περιβάλλον μπορείς πολύ πιο εύκολα να φτιάξεις μια προβλεψιμότητα της οικονομικής καθημερινής ζωής που είναι σημαντική για να ιεραρχούν οι πολίτες αυτά που τους προσφέρεις ως κίνητρα συμμόρφωσης.

    Ποιο είναι το μειονέκτημα αυτής της πολιτικής? Ότι είναι too good to be true. Ότι δηλαδή η φαντασίωση του πλήρους ελέγχου της οικονομίας μέσω των κεφαλαιακών ροών είναι αυτό ακριβώς. Μια φαντασίωση. Όσοι έχουν ζήσει τα 80s θα θυμούνται πόσο προβληματικός ήταν αυτός ο έλεγχος των ροών κεφαλαίου και αγαθών. Και στα 80s δεν είχαμε ούτε ίντερνετ, ούτε ένα τεράστιο φουσκωμένο χρηματο-οικονομικό σύστημα. Στα 80s δεν μπορούσες να ανοίξεις λογαριασμό σε μια τράπεζα του εξωτερικού χωρίς δεύτερη κουβέντα (εκτός αν είχες πολλά λεφτά ή αν ήσουν κάτοικος εξωτερικού). Στα 80s δεν μπορούσες με 2-3 email να σου καταθέσει κάποιος χρήματα σε αυτή και στα 80s οι περισσότεροι άνθρωποι νόμιζαν ότι τραπεζικό προϊόν είναι ο κουμπαράς γουρουνάκι.

    Και ακόμα και τότε όμως, οι πάντες που είχαν πρόσβαση, είχαν μερικά δολάρια στο στρώμα ή έναν τραπεζικό λογαριασμό στο εξωτερικό. Σήμερα αυτοί οι πάντες είναι πράγματι οι πάντες. Και αυτό το οι πάντες, θα έχουν κάθε κίνητρο να το κάνουν και κάθε κίνητρο να το αποκρύψουν από το κράτος που το απαγορεύει.

    Την ίδια στιγμή θα κάνεις το μεγάλο no-no της πολιτικής. Θα προσπαθείς να εφαρμόσεις μια πολιτική κόντρα σε αυτό που οι πολίτες σου εννοούν ως επιθυμητό και συμφέρον. Στην ουσία θα αρνηθείς την ύπαρξη διεθνούς αγοράς, την ίδια στιγμή που οποιοσδήποτε καταφέρνει και παρακάμπτει αυτή την άρνηση θα είναι επιτυχημένος. Με λίγα λόγια θα κάνεις το οικονομικό αντίστοιχο του να χτίσεις το τείχος του βερολίνου. Και όλοι είδαμε πόσο μεγάλη επιτυχία ήταν αυτό το σχέδιο. Διότι σοσιαλισμός είναι να χτίζουν τείχη οι άλλοι για να μην αφήνουν τα δικά τους λέμινγκς να δουν το όνειρο, όχι το ανάποδο.

    Για να είμαστε ειλικρινείς απλά θα προσπαθήσεις να το κάνεις γιατί στην ουσία θα αποτύχει οικτρά. Η ελληνική οικονομία είναι μια ανοικτή οικονομία. Όταν ένας τουρίστας αγοράζει ένα γιαούρτι από το μινι-μάρκετ στην ουσία κάνει μια εξαγωγή, άρα πρακτικά έχεις εκατοντάδες χιλιάδες μικρές εξαγωγές κάθε μέρα. Το να προσπαθήσεις να τις ελέγξεις είναι απλά μάταιο. Κυρίως γιατί η κυβέρνηση θα είναι μονίμως κόντρα σε αυτό που εννοεί συμφέρον του ο κάθε πολίτης.

    Ηλεκτρονική παρακολούθηση παντού.

    Ας υποθέσουμε λοιπόν πως η δικτατορία του λαπαβίτσα προσπαθεί να ελέγξει τις ροές. Βάζει πολυβόλα στα σύνορα, περιπόλους, τράτες να ανεβοκατεβαίνουν τα τουρκικά παράλια κλπ κλπ. Επίσης βάζει ένα αυστηρό σύστημα όπου κάθε τουρίστας που έρχεται αναγκάζεται να γεμίζει μια πιστωτική κάρτα με φέτες και να ξοδεύει από αυτή μέσα στη χώρα. Ας υποθέσουμε ότι του δίνει και μια έκπτωση 10% αν χρησιμοποιεί την κάρτα ως κίνητρο. Ακόμα κι έτσι η παρακολούθηση είναι αδύνατη. Διότι τίποτα δεν απαγορεύει στον rooms2let να νοικιάσει το δωμάτιο 10 φέτες τη βραδιά και άλλα 10ευρώ στο λογαριασμό του στη βρετανία.

    Εκτός κι αν απαγορέψεις το ίντερνετ και τα ταχυδρομικά περιστέρια 🙂

    Η ματαιότητα μιας τέτοιας αυταρχικής πολιτικής δεν βρίσκεται μόνο στη νομιμοποίησή της (ειδικά όταν τα ανώτερα στρώματα που κυβερνάνε θα έχουν λογαριασμούς στο εξωτερικό όπως συμβαίνει ήδη). Διότι αυτό θα δημιουργεί ένα μόνιμο αίσθημα αδικίας και υποκρισίας, όπως τώρα λέει ο σύριζα δεν είναι πατριωτικό να στέλνεις τα χρήματα σου στο εξωτερικό όταν το μισό οικονομικό επιτελείο (παλαιό και νυν) το έχει κάνει ήδη εδώ και χρόνια.

    Όμως το μεγαλύτερο πρόβλημα μιας τέτοιας απόφασης θα είναι στο πεδίο της εφαρμογής της. Τη ματαιότητα αυτή κατάλαβαν εδώ και χρόνια στην κούβα και τώρα έχουν την ντεφάκτο κυκλοφορία δύο νομισμάτων. Ενός σκληρού και ενός μαλακού ταυτόχρονα.

    Κι εδώ χρειάζεται μια άλλη υποσημείωση. Η διπλή κυκλοφορία νομίσματος είναι μια ντεφάκτο κίνηση παραδοχής της αδυναμίας της παραπάνω πολιτικής. Τα προβλήματα που απορρέουν από αυτή την κίνηση είναι όλα τα προβλήματα που απορρέουν από το κεφάλαιο “η αχλάδα της μαλακής φέτας”.

    And the winner is…..

    Και κάπως έτσι φτάνουμε στην πρακτικά μοναδική σου δυνατότητα όταν έχεις μια ανοιχτή οικονομία -όσον αφορά την αδύνατη τριάδα. Με λίγα λόγια να έχεις σκληρό νόμισμα, πράγμα που σημαίνει ότι θα προσφέρεις ανταγωνιστικά επιτόκια στους συσσωρευτές κεφαλαίου και σταθερή ισοτιμία (καθώς όλοι θα θέλουν να ανταλλάσσουν άλλα νομίσματα σε φέτες, αλλά δεν θα έχεις ανεξάρτητη οικονομική πολιτική. Με λίγα λόγια στο σημείο που λίγο πολύ βρίσκεσαι και αυτή τη στιγμή με το ευρώ.

    Θα είναι όλα ίδια? Όχι φυσικά. Ας δούμε λοιπόν τι θα είναι διαφορετικό.

    Το λουρί που λέγαμε?

    Η μη ανεξαρτησία της οικονομικής πολιτικής όπως έγραφα παραπάνω είναι σχετικό πράγμα. Με λίγα λόγια όχι δεν θα μπορείς να τυπώνεις 10% παραπάνω νόμισμα και να το δίνεις κάθε χρόνο στους φτωχούς, ούτε θα μπορείς να αυξάνεις τους μισθούς κατά το δοκούν. Αυτά είναι μερικά πολύ σημαντικά πράγματα που εξηγούν το τι σημαίνει μη ανεξάρτητη οικονομική πολιτική.

    Μη ανεξάρτητη οικονομική πολιτική όμως, δεν σημαίνει ότι θα έρχεται το δντ να σου καθορίζει το ωράριο των καταστημάτων, το αν θα είναι ανοιχτά τις κυριακές, το αν ο προϋπολογισμός σου θα έχει 3% ή 5% έλλειμμα κλπ κλπ κλπ. Δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να απολύεις Χ ΔΥ κάθε φορά, να πουλάς Ψ αεροδρόμια λιμάνια, και άλλα φυσικά μονοπώλια κλπ κλπ (αξιοποιείς δεν τα λέει ο σύριζα πια?). Με λίγα λόγια το λουρί της μη ανεξαρτησία σου θα είναι πολύ πιο μακρύ από αυτό που η ευρωζώνη δείχνει να αφήνει αυτή τη στιγμή. Κι αυτή θα είναι η βασική διαφορά. Με λίγα λόγια όχι ακριβώς κανένας σοσιαλισμός.

    Το εμπορικό ισοζύγιο και ένα παράδειγμα τι σημαίνουν διαφορετικοί κανόνες επιτυχίας.

    Η πτώση της αγοραστικής δύναμης των πολιτών επίσης (λόγω της αρχικής υποτίμησης) θα εξισορροπήσει ντεφάκτο το εμπορικό ισοζύγιο καθώς τα εισαγόμενα προϊόντα θα γίνουν πολύ ακριβότερα αυτόματα. Κι αυτό είναι ένα παράδειγμα όπου χρησιμοποιείς τους κανόνες της αγοράς υπέρ σου, αντί να χτίζεις και από ένα τείχος του βερολίνου κάθε φορά που οι πολίτες δεν συμφωνούν με τις οικονομικές σου αποφάσεις.

    Δηλαδή, όταν λες αποφασίζω και διατάζω κι αν είστε καλοί πατριώτες μην αγοράζετε εισαγόμενα, αλλιώς θα σας βάλω πρόστιμα, στην ουσία φτιάχνεις έναν κανόνα επιτυχίας. Το ερώτημα είναι αν μπορείς να τον εφαρμόσεις. Αν η πλειοψηφία των πολιτών σου θεωρούν εαυτούς πατριώτες τότε ο κανόνας θα πετύχει περισσότερο απ’όταν δεν το θεωρούν. Κι αν δεν το θεωρούν θα πρέπει εσύ να βγεις στη γύρα με το πατριωτόμετρο να μετράς πόσο μεγάλο τον έχουν (θα βάλουμε και τον σαμαρά να το κάνει που την έχει μεγάλη και ίσια και μακριά όπως μας αποκάλυψε μόνος του, λείπει μόνο η φωτογράφιση).

    Κοιτάξτε όμως πόσο όμορφα και αυτόματα γίνεται το ίδιο πράγμα με μια υποτίμηση. Το νόμισμα υποτιμάται και ταυτόχρονα όποιο προϊόν δεν εκφράζεται σε αυτό το νόμισμα αυξάνει την τιμή του (στις νέες φέτες) ακριβώς γιατί κανέναν δεν συμφέρει να το πράξει. Πρόκειται δηλαδή για το περίφημο αόρατο κουλό του άνταμς σμίθ. Μόνο που αντί να λέμε σαν καλοί φιλελέδες, ότι το κουλό έχει μυαλό και νόμος απαραβίαστους, στην ουσία το κουλό συμπεριφέρεται αναλόγως με τους κανόνες που τίθενται κάθε φορά. Ο περιορισμός σου όπως και σε κάθε δίκαιο, είναι οι κανόνες σου να δείχνουν ότι ταιριάζουν με αυτά που πιστεύει η κοινωνία που καλείται να τους εφαρμόσει. Αν παρεκκλίνουν δραματικά τότε οι κανόνες θα πάψουν να έχουν ιδιαίτερη ισχύ εκτός κι αν είσαι ο πινοσέτ.

    Μααα καλέ μου χίπη αν οι άνθρωποι δεν πίστευαν στη μεγιστοποίηση των εσόδων τους θα δούλευε το κουλό? Όχι δεν θα δούλευε το κουλό είναι η απάντηση, αλλά οι άνθρωποι και ειδικότερα οι σημερινοί άνθρωποι έχουν μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον όπου η κύρια αξία του κόσμου είναι η εγχρήματη. Το μέτρο της επιτυχίας και της ευτυχίας.

    Φυσικά πολλοί έχουν ξυπνήσει μια μέρα και έχουν πει, ρε γιατί καταναλώνω σαν τον μαλάκα και δεν νιώθω χαρούμενος. Κι αυτό είναι τέλειο. Αλλά αυτή η διαπίστωση δεν απαντά στο τι θα αντικαταστήσει το λόγο ύπαρξης ενός ανθρώπου, τώρα που η κατανάλωση δεν τον ικανοποιεί. Και ακόμα περισσότερο, το να προβάλουμε αυτή τη προσωπική διαπίστωση στο κοινωνικό επίπεδο θεωρώντας ότι και όλοι οι άλλοι θα συμπεριφερθούν με τον ίδιο τρόπο είναι απλά αποτυχημένη δικτατορική πολιτική. Αποτυχημένη διότι εσύ θα έχεις στήσει όλο το παράδειγμα της επιτυχίας με έναν τρόπο, όπου δεν θα είναι επιθυμητός από τους υπόλοιπους.

    Με αυτό φυσικά (νομίζω είναι η δέκατη φορά) δεν λέω ότι οι κοινωνίες δεν αλλάζουν. Γιαυτό υπάρχουν τα παραδείγματα επιτυχίας για να αλλάζουν τις κοινωνίες. Όμως όπως δεν άλλαξε τόσο δραματικά η κοινωνία τα 20 χρόνια του φιλελευθερισμού (σόρυ εκσυγχρονισμού τα λέγαμε), δεν πρόκειται να συμβεί από την αντίθετη κατεύθυνση το ίδιο και στα επόμενα 20 χρόνια.

    Και ίσα ίσα αν παρατηρήσετε το πως εκφράστηκε πχ η πιστωτική επέκταση -ο κολοφώνας της φιλελέ οικονομικής πολιτικής- στην ελλάδα ή την ισπανία θα δείτε ότι πήρε διαφορετικά χαρακτηριστικά από την αντίστοιχη στη γερμανία πχ. Ότι δηλαδή οι πολίτες δεν ήταν δανεισμένοι στις τράπεζες παρά σχεδόν αποκλειστικά για σπίτια, μας λέει ότι οι τράπεζες προσπάθησαν να προσαρμόσουν το όνειρο με τα υπάρχοντα όνειρα της κοινωνίας.

    Πάμε πίσω στη σκληρή φέτα

    Απαξ και έχουμε σκληρή φέτα λοιπόν, απαξ δηλαδή και περάσει κάποιος καιρός και σταθεροποιηθεί το πράγμα, θα βρισκόμαστε σε μία πολύ περίεργη κατάσταση (για αριστερούς ανθρώπους μιλάμε πάντα). Θα έχουμε ένα νομισματικό σύστημα που πλησιάζει πολύ το ευρώ, τη σουηδική κορώνα και τα υπόλοιπα νομίσματα του δυτικού κόσμου, άρα θα έχουμε και τα προβλήματα που αυτό συνεπάγεται.

    Διότι πέρα από την “ανάπτυξη” που θα τρέχει (αυτό σας το διαβεβαιώνω είναι λογιστικό το ζήτημα), και μια σχετική μείωση της ανεργίας (αλλά όχι μεγάλη διότι για να σκληρύνει η φετα χρειάζεται περιοριστική νομισματική πολιτική οπότε τα κεφάλια μέσα), αυτό που κυρίως θα έχει αλλάξει θα είναι τα παραδείγματα επιτυχίας. Όποιος έχει σχέση με τουρισμό και εξαγωγές θα είναι επιτυχημένος. Λίγο πολύ δηλαδή ό,τι είχαμε και πριν την πορεία σύγκλισης των μέσων του 90.

    Το πάρτι των 90s

    Το άλλο που είχαμε στα μέσα του 90 κι έκανε τα πάντα να φαίνονται πάρτι ήταν η πιστωτική επέκταση. Η μείωση του πληθωρισμού (προκειμένου να σκληρύνει η φέτα), είναι μια πέρα για πέρα υφεσιακή κατάσταση. Ο μόνος λόγος που δεν το βιώσαμε αυτό στα 90s ήταν επειδή ταυτόχρονα οι τράπεζες αύξαναν το δανεισμό, καθώς η μείωση του πληθωρισμού οδηγούσε σε ονομαστική μείωση των επιτοκίων.

    Αυτό ήταν και το όλο μυστικό των 90 στην ελλάδα. Η υφεσιακές πολιτικές της διακυβέρνησης σιμήτη, εξισορροπούνταν από το ταυτόχρονο τύπωμα νέου χρήματος που προκαλούσε η αύξηση του δανεισμού σε ειδικές κατηγορίες αγαθών (σπιτια μετοχες, επιχειρησεις κλπ). Κι αυτό με τη σειρά του πληθώριζε τις τιμές των σπιτιών και των μετοχών (που ανέβαιναν λόγω πληθωρισμού χρήματος σε αυτούς τους τομείς), αλλά όχι τις τιμές του γάλακτος και των παπουτσιών (που δεν έβλεπαν νέο χρήμα και άρα δεν πληθωρίζονταν τόσο). Αυτή η διαφορετική ταχύτητα με την οποία πληθωρίζονταν διαφορετικά αγαθά, έκανε όποιον είχε σπίτι να νομίζει ότι γίνεται πιο πλούσιος καθώς τώρα μπορούσε να αγοράσει περισσότερα παπούτσια με το ίδιο σπίτι. Το μόνο που ουσιαστικά άλλαξε όμως ήταν οι αμοιβές λόγω πληθωρισμού. Τόσο απλό και τόσο αποτελεσματικό. Με το μοναδικό πρόβλημα πως αυτό το παιχνιδάκι χάλασε κι άρα δεν πρόκειται να δεις πιστωτική επέκταση με τη νέα φέτα.

    Άρα?

    Κι εδώ είναι το μεγάλο άρα. Διότι έκανες όλη αυτή την τεράστια πιρουέτα, πέρασες όλο το παλούκι της αλλαγής τιμών, της αντίληψης του πόσο κοστίζει κάτι, του άγχους, του περιορισμού της κατανάλωσης, της ντεφάκτο αποκοπής σου από την υπόλοιπη ευρώπη (καθώς τα ταξιδάκια θα ξαναγίνουν ακριβά όπως παλιά) για να κάνεις τι??

    Για να φας στο κεφάλι 5000 λέξεις τεκιτσανικής πολυλογίας και να βρεθείς στο μία από τα ίδια. Στο ίδιο κενό που αποφεύγεις να απαντήσεις από την αρχή αυτού του κειμένου.

    Σε αυτό το κενό έρχονται διάφοροι οραματιστές και σου λένε τα δικά τους. Σου λέει ο ρομπόλης θα χτίσουμε γεφύρια, σου λέει ο λαπαβίτσας θα φτιάξουμε εργοστάσια να πουλάμε στους κουτόφραγκους καθρευτάκια, σου λέει ο τέκης θα καθόμαστε στις βεράντες μας και θα κάνουμε χειροτεχνίες (εντάξει ρομποτάκια αλλά και τα ρομποτάκια χειροτεχνία είναι).

     

     

    ΥΓ επειδή θα γίνει σφαγή στα σχόλια σας θερμοπαρακαλώ να είστε περιεκτικές και 2 the point, να μην γράφετε 15 σχόλια τη μέρα σαν να είστε σε φόρουμ και να προσπαθείτε να μην ξεφεύγετε από το βασικό θέμα του κειμένου που είναι η εφαρμογή του impossible trinity