• Η ίσιδα παίρνει τ’ όπλο της

    Date: 2014.07.08 | Category: ΔΙΕΘΝΗ | Tags: ,,,,,,

    Θα ξεκινήσω με την αγαπημένη μου αφήγηση για τη μέση ανατολή, έτσι για να σας την κάνω κλύσμα από σαδισμό, αλλά και διότι για εμένα είναι πολύ σημαντική αν δεν θέλουμε να καταφύγουμε σε εύκολα κλισεδάκια. Η μέση ανατολή ξεκίνησε μ’ ένα αποικιακό μπάχαλο μετά και την επίσημη κατάρρευση του χαλιφάτου, με τη διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ακριβώς όπως μάθαμε στην ιστορία του σχολείου ότι χωρίστηκε η μικρά ασία, ανάμεσα σε γάλλους, βρετανούς, ιταλούς και έλληνες το 1919, το ίδιο ίσχυσε και για την υπόλοιπη μέση ανατολή (χωρίς τους έλληνες).

     

     

    70 χρόνια σε μια σελίδα

    Αλλά όπως συνέβη και στην μικρά ασία, το 1919 δεν ήταν μια καλή χρονιά για το αποικιακό πρότζεκτ και σχετικά γρήγορα άρχισε να καταρρέει. Πρωταγωνιστικό ρόλο στη μορφή αυτής της κατάρρευσης έπαιξε ο κεμάλ ατατούρκ, ένα νέο είδος ηγέτη που αντιγράφηκε σε όλη την περιοχή. Όταν ο ήρωας της μάχης των δαρδανελίων κεμάλ και πατητής του τσώρτσιλ, αναλάμβανε στα βάθη της ανατολίας να διεξάγει τον αντι-αποικιακό του αγώνα που έμεινε γνωστός ως κουρτουλούς σαβασί (ο πόλεμος της ανεξαρτησίας), είχε στο μυαλό του κάτι που ήταν σαφές σε όλους τους αράπηδες του κόσμου. Πως για να καταφέρει κάποιος να ξεφύγει από τη σκλαβιά των ευρωπαίων πρέπει να αντιγράψει κάποιες τεχνικές, και κυρίως κάποιες ιδέες τους, βασικότερη εκ των οποίων ήταν ο εθνικισμός.

    Μαζί με τον εθνικισμό, όμως, ο κεμάλ πίστευε και στη νεωτερικότητα και άρα αυτό το αξεδιάλυτο συνεχές ευρώπης και μέσης ανατολής έπαιρνε το δρόμο του. Η ανεξαρτησία της νέας τουρκίας θα έπρεπε να έρθει μαζί με τον εκδυτικισμό της και αυτό ξεκίνησε ο κεμάλ να δημιουργεί αμέσως μετά τη μεγάλη στρατιωτική του νίκη και την επίσημη αναγνώριση της νέας τουρκίας με τη συνθήκη της λωζάνης.

    Το παραπάνω μοντέλο ήταν κάτι που αντιγράφηκε σε όλη τη μέση ανατολή πάνω-κάτω με τον ίδιο τρόπο. Αν η δυτική οθωμανική αυτοκρατορία διέθετε ήδη πριν τη διάλυσή της κάτι που θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μια δυτικού τύπου αστική τάξη, η μέση ανατολή δεν το διέθετε σε τόση αφθονία. Γι’ αυτό και οι κύριοι φορείς των δυτικών ιδεών ήταν λίγο-πολύ οι στρατιωτικοί, που προκειμένου να μάθουν τις νέες δυτικές τεχνικές είχαν εκτεθεί και στις νέες δυτικές ιδέες. Άλλωστε ο εθνικισμός είναι μεταξύ άλλων μια καταπληκτική στρατιωτική τεχνική. Ο κατάλογος του αντι-αποικιακού αγώνα των αράβων μετά το τέλος του δευτέρου ημιχρόνου του ευρωπαϊκού πολέμου είναι σαφής ως προς αυτό.

    Το μπάαθ στο ιρακ και τη συρία (με τον σαντάμ και τον μπαμπά άσαντ αντίστοιχα), ο νάσερ στην αίγυπτο, ο καντάφι στη λιβύη και ο αραφάτ στην παλαιστίνη είναι ονόματα που όλοι ακούμε από τα παιδικά μας χρόνια και ήταν όλοι στρατιωτικοί. Σε αντίθεση με την άνοιξη των λαών στην ευρώπη το 1848, όπου υπήρχαν τεράστιες ποσότητες ρεπουμπλικανών, έτοιμων να χύσουν το αίμα τους, ο δυτικός εκμοντερνισμός της μέσης ανατολής ήταν μια υπόθεση που αφορούσε μικρότερα τμήματα της κοινωνίας.

    Σε όλες τις παραπάνω αραβικές χώρες, όπως και στην τουρκία του κεμάλ, οι νέοι ηγέτες προσπάθησαν να εκμοντερνίσουν τις κοινωνίες τους στα δυτικά πρότυπα. Όμως για πάρα πολλούς λόγους, αυτός ο εκμοντερνισμός δεν ήταν τόσο πετυχημένος όσο ο αντίστοιχος της τουρκίας (και τα 30 χρόνια προβάδισμα που είχαν οι τούρκοι δεν ήταν ασήμαντα). Ένα βασικό στοιχείο αυτού του εκμοντερνισμού ήταν η από τα πάνω επιβολή του, κάτι που συναντάμε συχνά και στην ευρώπη, αλλά στη μέση ανατολή ήταν ακόμα πιο έντονο. Τόσο λόγω της έλλειψης πλατιών κοινωνικών στρωμάτων που θα τον υποστήριζαν, όσο και λόγω της ιεραρχικής λογικής των ηγετών, που όπως αναφέραμε παραπάνω ήταν όλοι τους καραβανάδες.

    Μη με παρεξηγάτε, αυτά τα προγράμματα δεν ήταν ακριβώς μισητά καθώς, είχαν την αίγλη της απελευθέρωσης και της νεωτερικότητας. Όμως 30-40 χρόνια πέρασαν γρήγορα και οι περισσότεροι ηγέτες αναγκάζονταν πολύ συχνότερα απ’ όσο θα ήθελαν να χρησιμοποιούν τη στρατιωτική τους ισχύ για να επιβάλουν τη θέλησή τους. Και σε 30-40 χρόνια το μοντέρνο πάλιωσε, η εξουσία διέφθειρε και ο εκμοντερνισμός έγινε για πολλούς άλμπατρος.

    Την αντίδραση σε αυτόν τον εκμοντερνισμό άρχισαν να την εκφράζουν πρώτα στην αίγυπτο οι αδελφοί μουσουλμάνοι (κι όχι στην τουρκία, όπου ο κεμαλισμός ήταν η επίσημη θρησκεία μέχρι την επικράτηση του AKP). Αυτό το πρωτοποριακό κίνημα σε αυτά που έμελλαν να συμβούν, αποτέλεσε στην ουσία την μόνη άτυπη αντιπολίτευση στο νεωτερικό πρόγραμμα των καραβανάδων και μιλούσε για τη διαφθορά που φέρνει η δυτική κουλτούρα στην ούμα, δηλαδή στο σώμα του μουσουλμανικού κόσμου.

    Όμως οι αιγύπτιοι καραβανάδες ήταν πολύ καλά εδραιωμένοι και οι κοινωνικές τους συμμαχίες αρκετές προκειμένου να καταπνίξουν τις φωνές της αντιπολίτευσης και έτσι -από ένα καπρίτσιο της ιστορίας και των αμερικάνων- η πρώτη φορά που ο δυτικός κόσμος είδε μια επανάσταση που να φοράει ρούχα κληρικού, ήταν το 1979 στην ισλαμική επανάσταση του ιράν, ένα μη αραβικό κράτος.

     

    Πάμε πάλι κοντά στο σήμερα

    Το μοτίβο όμως δεν άλλαξε σχεδόν καθόλου. Οι καραβανάδες εξέφραζαν την από τα πάνω νεωτερικότητα με τις πολλές της ιδιαιτερότητες, και οι ισλαμιστές εξέφραζαν την άτυπη αντιπολίτευση στην κοινωνία. Σε αυτό το σημείο θα συναντήσουμε πολλούς πιστούς της νεωτερικότητας που θα αναφέρουν μια ντουζίνα λόγους, όπου το νεωτερικό πρότζεκτ της μέσης ανατολής ξέφυγε από κάποιο ιδανικό. Για αρχή, το ότι οι καραβανάδες ανέλαβαν το πρότζεκτ είναι εμφανές ότι του προσδίδει διάφορα χαρακτηριστικά όπως είπαμε. Κατά δεύτερον, το ότι οι αγγλο-γάλλοι αποικιοκράτες έχωναν συνεχώς τη μούρη τους, έδωσε μερικούς τόνους στο μπουκέ. Ξεχνάμε συχνά πως οι αγγλο-γάλλοι εισέβαλαν στην αίγυπτο στα μέσα της δεκαετίας του ‘50 προκειμένου να υποστηρίξουν τα συμφέροντα της ομώνυμης εταιρίας που πλήττονταν από την εθνικοποίηση της διώρυγας του σουέζ. Κατά τρίτον, πολύ συχνά οι νέοι ηγέτες χρησιμοποιούσαν τεμαχικές συμφωνίες με τις διάφορες φυλές που ζούσαν στα εδάφη των νέων εθνικών κρατών. Τόσο ο σαντάμ όσο και ο καντάφι εφάρμοζαν πολύ συχνά αυτές τις τεμαχικές πολιτικές, φτιάχνοντας ένα ιδιαίτερο μίγμα από παλιό και νέο στη διακυβέρνηση.

    Προσωπικά δύσκολα θα διαφωνήσω με τις περισσότερες από αυτές τις διαπιστώσεις, ειδικά όταν δεν έχουν ένα ξεκάθαρο ρατσιστικό πρόσημο, κάτι που συναντάμε εξίσου συχνά στη μορφή του «αυτοί οι μαύροι τι να ξέρουν από διαφωτισμό». Αλλά διαφωνώ και κάθετα και οριζόντια, όταν πέρα από την καταγραφή των ιδιαιτεροτήτων του προγράμματος της νεωτερικότητας στη μέση ανατολή, οι ίδιες διαπιστώσεις χρησιμοποιούνται ως δικαιολογίες για να αρνηθούμε το ίδιο το μεσανατολικό νεωτερικό πρόγραμμα ως μη νεωτερικό ή ως μη επαρκώς νεωτερικό.

    Αυτό είναι ένα εξίσου συχνό φαινόμενο που υπονοεί ότι υπάρχει μια μορφή πραγματικής νεωτερικότητας πέρα από τις διάφορες ιστορικες εκφάνσεις της, λίγο-πολύ όπως αρκετοί πιστοί του φιλελευθερισμού ερίζουν ότι υπάρχει ο πραγματικός φιλελευθερισμός, πέρα από τον υπαρκτό. Το νεωτερικό πρόγραμμα είχε τόσες ιδιαιτερότητες (για να το πω ευγενικά) σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο το 19ο αιώνα, που και μόνο η αναφορά σε μία ατελή ή στραβή μεσανατολική νεωτερικότητα αποτελεί προβληματικό επιχείρημα. Διότι αν πούμε πχ. ότι ο σαντάμ δεν έκανε ποτέ εκλογές και άρα τι σκατά νεωτερικότητα χωρίς δημοκρατία έχουμε, ο κατάλογος με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά παραδείγματα είναι ατελείωτος. Με λίγα λόγια, αν ξεκινήσεις να ερίζεις για μια καθαρή ή ολοκληρωμένη νεωτερικότητα, η κατρακύλα δεν έχει τέλος.

     

    Το τέλος του νεωτερικού προγράμματος στη μέση ανατολή.

    Και όλη αυτή την ωραία και ευγενική εισαγωγή την έκανα μόνο και μόνο προκειμένου να σας προετοιμάσω για την παρακάτω πολύ βασική αλλά δυσάρεστη για πολλές από εσάς διαπίστωση. Το νεωτερικό πρότζεκτ στη μέση ανατολή έχει ψοφήσει πέρα από κάθε αμφιβολία, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των πιστών της να βρουν επιτυχημένα παραδείγματα. Αυτό που βλέπουμε τα τελευταία 25 χρόνια, λοιπόν, είναι η ανάδυση της αντιπολίτευσης (δηλαδή του ισλαμισμού), από τις σκιές στην κεντρική πολιτική σκηνή.

     

    Για όποιον παρακολουθεί την τουρκία για παραπάνω από μια δεκαετία, αυτή η ανάδυση είναι τόσο σαφής και με τέτοια κοινωνική ευρύτητα που μόνο η νεωτερική απέχθειά του προς κάθε τι θρησκευτικό μπορεί να τον τυφλώσει αρκετά, προκειμένου να την αρνηθεί. Και όπως είναι φυσικό το κάθε ισλαμικό κόμμα διατηρεί τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής. Στην τουρκία ήρθε στην εξουσία με εκλογές και ένα γνήσιο λαϊκό κίνημα και παραμένει εκεί πάνω από 15 χρόνια. Διατηρεί πολύ αστικά χαρακτηριστικά, και ο νέος ηγέτης του (ο ερντογάν, ο παλιός ήταν ο ερμπακάν) κατάφερε αριστοτεχνικά και αναίμακτα να πάρει την εξουσία από τους καραβανάδες. Επειδή, όμως, η ιστορία δεν επιστρέφεται, ο ίδιος ο ερντογάν που χρεώνεται την αποξήλωση του κράτους που έφτιαξε ο κεμάλ, έχει υιοθετήσει σχεδόν ολόκληρη την πατριαρχική φιγούρα του ατατούρκ για την αφεντομουτσουνάρα του και ένα φιλελεύθερο οικονομικό πρόγραμμα που δεν ταιριάζει πολύ με τις ισλαμικές αρχές. Και αναφέρω την τουρκία πρώτη, ακριβώς διότι τα χαρακτηριστικά της την φέρνουν τόσο κοντά στο δυτικό-ευρωπαϊκό παράδειγμα, που πολύ δύσκολα κάποιος μπορεί να αρνηθεί το πόσο πολιτικό είναι το ισλαμ που εκπροσωπεί το ισλαμικό κόμμα.

    Τα πράγματα δεν ήταν τόσο ευγενικά για τις νεωτερικές ευρωπαϊκές ευαισθησίες στην υπόλοιπη μέση ανατολή αν εξαιρέσεις την τυνησία και την αραβική της άνοιξη. Στη γειτονική αλγερία, οι καραβανάδες που ανέλαβαν τη διακυβέρνηση μετά την απελευθέρωση από τη γαλλία, αποφάσισαν ότι δεν θέλουν να την αποχωριστούν και το 1991 ξεκίνησαν έναν αιματηρό εμφύλιο πόλεμο που κράτησε πάνω από 10 χρόνια, μόνο και μόνο γιατί οι καταραμένοι αχάριστοι αλγερίνοι προτιμούσαν να ψηφίσουν τους ισλαμιστές από τους ίδιους. Οπότε κατανοείτε πως αν οι αλγερίνοι έχαναν την πίστη τους στο νεωτερικό πρόγραμμα δεν θα ήταν ακριβώς άδικοι μαζί του ή απλά απολίτιστοι. Πόσο μάλλον που οι αλγερίνοι ταλαιπωρούνται από το νεωτερικό πρόγραμμα για παραπάνω από έναν αιώνα, όταν δηλαδή οι γάλλοι επαναστάτες αποφάσισαν να καταλάβουν τη χώρα και να τη βυθίσουν στην εξαθλίωση και την αμάθεια κλείνοντας όλα τα βακούφια. Και τώρα που είπαμε για απολίτιστους μπορείτε να φανταστείτε τι έκανε η ευρώπη. Την πάπια φυσικά υποστηρίζοντας τους καραβανάδες.

    Μια επανάληψη του σκηνικού έχουμε και στην αίγυπτο 20 χρόνια αργότερα για όποιον έχει ακόμα αμφιβολίες για το πόσο αντιδραστική μπορεί να είναι η νεωτερικότητα και οι φορείς της. Η αραβική άνοιξη που έβγαλε τον κόσμο στις πλατείες και έριξε τον καραβανά μουμπάρακ, έδωσε τη θέση της στις ελεύθερες εκλογές που ανέδειξαν με μεγάλη πλειοψηφία τον αδελφό μουσουλμάνο μόρσι. Ο πρώτος εκλεγμένος πρόεδρος στην ιστορία της αιγύπτου άντεξε μόλις 1 χρόνο στην εξουσία, καθώς οι πρωταγωνιστές της αραβικής άνοιξης συνέχισαν να κατεβαίνουν στις πλατείες, θεωρώντας πως ο μόρσι τους έκλεψε τη δική τους άνοιξη. Επειδή όμως η άνοιξη δεν ανήκει σε κανέναν και οι δημοκρατική πλειοψηφία στην αίγυπτο δεν θα έβγαζε παρά αδελφούς μουσουλμάνους με ποσοστά αντίστοιχα με τα τούρκικα, πολύ γρήγορα οι ανοιξιάτικοι αποφάσισαν πως ίσως τελικά ο μουμπάρακ να μην ήταν τόσο κακή λύση. Από τη δύσκολη θέση ήρθε να τους βγάλει ένας άλλος καραβανάς, ο αλ-σισι, ο οποίος έριξε τη νόμιμη κυβέρνηση του μόρσι με πραξικόπημα το οποίο οι νεωτερικές πλατείες πανηγύρισαν. Φυσικά για να κρατήσουμε τα προσχήματα, ο σίσι έκανε τις δικές του εκλογές καρικατούρα και τώρα πια η νεωτερικότητα έχει νικήσει, οι πλατείες άδειασαν, οι αδελφοί μουσουλμάνοι πήραν σειρά στο εκτελεστικό απόσπασμα (παλιά μου τέχνη κόσκινο) και ο σίσι είναι πρόεδρος σαν τον μουμπάρακ. Ωραία τα πειράματα αλλά να μην το παραχέζουμε, εε?

     

    Μια επανάληψη της ίδιας ιστορίας αλλά με διαφορετικούς ρόλους για τους καλούς και τους κακούς στη δύση παίχτηκε και στη συρία. Εκεί ο μπααθικός υιός άσαντ αμφισβητήθηκε, αλλά η αμφισβήτησή του βόλευε πολύ-πολύ κόσμο, καθώς ο νεωτερικός άσαντ είχε φιλικές σχέσεις με το ιράν, τη χιζμπαλά, τους ρώσους κλπ. Άλλωστε οι αμερικάνοι ποτέ δεν είχαν κρύψει ότι επόμενος στόχος μετά την εισβολή στο ιράκ ήταν η συρία (ευκολάκι λέγανε) και το ιράν (λίγο πιο δύσκολο αλλά το είχαν).

    Έτσι η αντιπολίτευση δεν ήταν ακριβώς ισλαμική αλλά το πιο ισλαμικό κομμάτι της ήταν αυτό που χρηματοδοτήθηκε και υποστηρίχθηκε πιο πολύ. Ο φίσκ μας μίλησε από την αρχή για τα αμερικάνικα μεταγωγικά αεροπλάνα που μετέφεραν “μαχητές” από τη λιβύη στην τουρκία. Η τουρκία δεν έχανε ευκαιρία να ποντάρει σε μια δημοκρατική μεταρύθμιση στη συρία μετά εμφυλίου (για να είμαστε δίκαιοι η τουρκία πόνταρε πολύ και στον μόρσι θεωρώντας τον φυσικό της σύμμαχο), τα χρήματα πρώτα από το καταρ και μετά από τη σαουδική αραβία έρεεαν άφθονα και οι αμερικάνοι σιγόνταραν από πίσω εκπαιδεύοντας απελευθερωτές αντάρτες στην ιορδανία. Κάπως έτσι εδραιώθηκε η ιδέα της καλής αλκάιντα στη δύση, που πρώτη φορά ακούσαμε στη λιβύη εναντίον του καντάφι. Από πίσω βρίσκονταν και οι ισραηλινοί που αποφάσισαν ότι μια λιβανοποίηση της συρίας είναι προς το συμφέρον τους.

     

    Το πρόβλημα όμως με τη συρία ήταν διπλό. Από τη μία οι δυτικοί έδειξαν απρόθυμοι να επισπεύσουν τη νίκη των ανταρτών με άμεση στρατιωτική επέμβαση όπως έγινε στη λιβύη, παρά τις προβοκάτσιες με τις επιθέσεις χημικών όπλων. Σε αυτό βοηθούσε και το γεγονός ότι ο άσαντ είχε πιο πιστούς φίλους στο πρόσωπο των ρώσων από τον καντάφι που έκανε παρέα με τους ιταλούς. Από την άλλη αρκετοί από τους ισλαμιστές αντάρτες που σε αυτή την περίπτωση ήταν φίλοι μας, δεν απέκτησαν ακριβώς τις καλύτερες των σχέσεων με τον ντόπιο πληθυσμό. Κι ενώ αρχικά τον άσαντ έδειχναν να τον εγκαταλείπουν όλοι οι ντόπιοι του σύμμαχοι, η κλιμάκωση του τύπου του εμφυλίου που διεξήγαγε η καλή αλκάιντα, αποξένωσε πολλούς από τους ντόπιους. Αυτή την αλλαγή την είδαμε ξεκάθαρα στη τη συμφωνία των σύριων κούρδων με τον άσαντ, και οι σύριοι κούρδοι δεν ήταν ακριβώς τα καλύτερα φιλαράκια του πρόεδρα. Η συμφωνία προέβλεπε την ντεφάκτο αυτονομία των κουρδικών περιοχών με αντάλλαγμα την προστασία των περιοχών αυτών από τους τζιχάντι.

     

    Κι ενώ λίγο πολύ όλοι είχαν ξεγράψει τον άσαντ, τόσο οι ρώσοι έμμεσα όσο και οι ιρανοί, οι χιζμπαλάδες και κάποιοι ιρακινοί άμεσα αποφάσισαν να τον στηρίξουν. Το ίδιο συνέβη και με τα διάφορα δυτικόφερνα στρώματα του πληθυσμού που ενώ θα καλόβλεπαν μια ακόμα άνοιξη, αποφάσισαν ότι οι τζιχάντι δεν ήταν ακριβώς οι φορείς που είχαν στο μυαλό τους.

     

    Και κάπως έτσι ο εμφύλιος στη συρία σχεδόν κερδήθηκε από τον άσαντ και τους συμμάχους του και οι τζιχάντι βρέθηκαν ξαφνικά σε εδάφη στα οποία όχι μόνο έχαναν, αλλά και δεν είχαν και τη μεγάλη συμπάθεια των ντόπιων. Κι έτσι μια σέχτα από αυτή την καλή αλκάιντα αποφάσισε να συνεχίσει την επανάσταση σε πιο πράσινα λιβάδια. Και αυτά τα πράσινα λιβάδια τα ανακάλυψε στο δυτικό ιρακ.

     

     

    Ιρακ.

    Το ιρακ απο-μπααθοποιήθηκε όχι με ίδια μέσα, αλλά με την εισβολή των αμερικανών το 2003. Παρόλα αυτά και παρά τις πολύ καλές προσπάθειες των εισβολέων να εφαρμόσουν το διαίρει και βασίλευε, το ιρακ κατάφερε να παραμείνει ενιαίο κράτος, έστω και ημι-failed. Βλέπετε, τόσα χρόνια εθνικής προπαγάνδας από τον σαντάμ έπιασαν τόπο και οι ιρακινοί πίστεψαν λίγο-πολύ πως είναι απόγονοι του ναβουχοδονόσορα, όπως οι μακεδόνες μας πίστεψαν ότι είναι απόγονοι του βουκεφάλα.

     

    Σε αυτό το ενιαίο κράτος οι βασικές πληθυσμιακές διαιρέσεις ήταν οι εξής: Στο νότο έμεναν κυρίως σιίτες ιρακινοί και αποτελούσαν περίπου το 60% του πληθυσμού. Στο βορρά βρίσκονταν οι κούρδοι που ήδη από το 1991 είχαν μια ντεφάκτο αυτονομία ακολουθώντας το γνωστό κοσμικό νεωτερικό μοντέλο που είδαμε και στις υπόλοιπες περιοχές παλιότερα. Αυτοί οι κούρδοι δεν είχαν ακριβώς κακές σχέσεις με την τουρκία, και για να είμαστε ακριβείς είχαν πιο κακές σχέσεις με το τούρκικο-κουρδικο PKK το οποίο εξοπλίζαμε και υποστηρίζαμε εμείς οι έλληνες. Στο κέντρο και τη δύση παρέμεναν τα μεγαλύτερα κομμάτια του πληθυσμού τα οποία ταυτίζονταν περισσότερο με τον μπααθικό σαντάμ. Όπως ήταν αναμενόμενο, στο νέο δημοκρατικό ιρακ οι σιίτες του νότου θα είχαν τον πρώτο λόγο. Οι ίδιοι δεν είχαν να πουν και τα καλύτερα λόγια για τον σαντάμ που τους είχε ξεσκίσει 20 χρόνια νωρίτερα, παρά το γεγονός ότι οι ίδιοι πολέμησαν στο πλευρό του στον εντελώς παράλογο για τους ίδιους ιρανο-ιρακινό πόλεμο. Παρά το γεγονός, όμως, ότι πολλοί σιίτες του νότου υποστήριξαν τα διάφορα αμερικανοχρηματοδοτούμενα κόμματα (ο πρώην πρωθυπουργός αλάουι είναι μια γνωστή τέτοια φυσιογνωμία), η μεγάλη τους πλειοψηφία δεν ήθελε τους αμερικάνους στο ιρακ. Και αυτή τη μεγάλη πλειοψηφία εξέφρασε πολιτικά ο μαλίκι και στρατιωτικοπολιτικά ο αλ-σαντρ. Και το φευγιό των αμερικανών ήταν κάτι που φυσικά ήθελαν και οι πρώην σανταμικοί.

     

    Αυτή η ευτυχής συγκυρία, μαζί με δύο-τρεις αριστοτεχνικές τρίπλες εθνικής συνεννόησης και θεάτρου σκιών (όπου η ιρακινή κυβέρνηση πολεμούσε υποτίθεται τόσο τους μπααθικούς όσο και τους σαντρικούς αντάρτες) κατάφερε και έδιωξε τους αμερικάνους το 2012, κάτι που ο νομπελίστας της ειρήνης ομπάμα ποτέ δεν τους το συγχώρεσε.

     

    Ηδη, όμως, λίγο πριν την αποχώρηση των αμερικάνων, η εθνική συνεννόηση άρχισε να καταρρέει. Πολλοί από τους πρώην μπααθικούς ένιωσαν ότι χωρίς τον αμερικάνο μπαμπούλα, η δημοκρατική σιίτικη πλειοψηφία δεν θα τους είχε ανάγκη και πληθυσμιακά δεν ήταν αρκετοί για να επιβάλουν τη θέλησή τους. Την ίδια στιγμή οι κούρδοι που δεν ήθελαν την αποχώρηση των αμερικάνων, δεν έτρεφαν και ιδιαίτερες συμπάθειες για τους μπααθικούς, πόσο μάλλον που ήθελαν για πάρτι τους διάφορες πόλεις που θεωρούσαν γεωγραφικά δικές τους όπως τη μοσούλη και το κιρκούκ.

     

    ISIS, ISIL, Daash και άλλα ακρονύμια

    Αυτοί λοιπόν οι κάτοικοι, που είναι σουνίτες αλλά σίγουρα όχι μόνο αυτό, βρήκαν στο πρόσωπο της ίσιδας τον απαραίτητο μοχλό που θα τους επέτρεπε να ξεφύγουν από μια κεντρική κυβέρνηση που όχι μόνο δεν έλεγχουν, αλλά δεν τους εμπιστεύεται κιόλας. Και κάπως έτσι ξεκίνησε το μπάχαλο, όπου η διάσπαση της καλής αλκάιντα συρίας, έφτασε στη μεγάλη της στιγμή της κατάληψης της μοσούλης, με μπόνους τεράστιες ποσότητες στρατιωτικού εξοπλισμού όπου ο αμερικανοθρεμμένος νεοσύστατος ιρακινός στρατός εγκατέλειψε χωρίς σχεδόν να ρίξει ούτε μία ντουφεκιά.

     

    Η isis ήταν αυτή που έκανε τη μεγάλη επίθεση, αλλά ήταν οι ντόπιοι σύμμαχοί της που ανέλαβαν τη διοίκηση στις υπο κατάληψη περιοχές. Κι αυτό είναι πολύ σημαντικό στην όλη ιστορία. Δεν πρόκειται για μια μάχη σουνιτών εναντίων μια σιιτικής κεντρικής κυβέρνησης αλλά για πολύ πιο περίπλοκες συμμαχίες και καραμπόλες που ακολουθούν πολύ πιο συχνά τους tribal κανόνες παρά κάποιο μεγάλο τζιχάντ. Η daash (Dulat al-Islam fi al-Iraq wal-Sham) όπως την ονομάζουν οι ντόπιοι, έχει συμμαχίες με κάποιες πόλεις ή περιοχές του δυτικού ιράκ, έχει την ανοχή κάποιων άλλων ή την αντιπαλότητα κάποιων ακόμα (λιγότερων όμως).

    Η τρομακτική τους δύναμη είναι περισσότερο επικοινωνιακή παρά πραγματική. Οι εκτελέσεις αιχμαλώτων και ομήρων είναι μέρος της τρομοκρατικής τους εκστρατείας, ενώ η προέλασή τους από τη μοσούλη, μέχρι 100 χλμ. έξω από τη βαγδάτη μέσα σε μία βδομάδα, δεν ήταν αποτέλεσμα κάποια μεγάλης στρατιωτικής νίκης, όσο μια εκδήλωση συμπάθειας ή ανοχής πολλών από τις φιλικές περιοχές.

     

    Σε αυτή την προέλαση βόλεψε αρκετά η πλήρης έλλειψη πολεμικής αεροπορίας στον ιρακινό στρατό. Σύμφωνα με το οργανόγραμμα που έφτιαξαν οι αμερικάνοι, οι ιρακινοί δεν χρειάζονταν αεροπορία καθώς την αεροπορική κάλυψη θα την παρείχαν οι ίδιοι. Μόνο που στη συγκεκριμένη περίπτωση οι αμερικάνοι φρόντισαν να κάνουν τις πάπιες παίζοντας το δικό τους παιχνίδι (που θα εξηγήσουμε λίγο παρακάτω). Τέτοια ήταν η αντίδραση του ιρακινού επιτελείου που αμέσως δήλωσε πως αν οι αμερικάνοι δεν θέλουν να βοηθήσουν τον ιρακινό στρατό, τότε οι ίδιοι θα προστρέξουν σε άλλες χώρες, μια ανοιχτή απειλή ότι θα ζητήσουν τη βοήθεια του ιράν και τη ρωσίας, πράγμα που έχει ήδη επιβεβαιωθεί.

     

    Σε αντίθεση με τους αμερικάνους που σφυρίζουν αδιάφορα, τόσο το ιράν όσο και η ρωσία έδειξαν αμέσως έτοιμες να βοηθήσουν την ιρακινή κυβέρνηση. Ξαφνικά εμφανίστηκαν στο ιράκ αεροπλάνα εγγυούς υποστήριξης (SU-25) και κανείς ακόμα δεν είναι σίγουρος αν αυτά είναι ρώσικα, ιρανικά, ή ιρακινά από αυτά που είχε στείλει ο σαντάμ στο ιράν κατά τον πρώτο πόλεμο του περσικού το 1991. Είναι εξίσου πιθανό οι πιλότοι να είναι ρώσοι ή ιρανοί, καθώς είναι εξαιρετικά απίθανο να υπάρχουν ιρακινοί πιλότοι σε κατάλληλη ηλικία (η ανακοίνωση του θανάτου ενός ιρανού πιλότου συνάδει με αυτή την υπόθεση).

    Την ίδια στιγμή ο ιρανικός στρατός ετοιμάζεται ημιεπίσημα να βοηθήσει τον ιρακινό στρατό κυρίως με εθελοντές, κάτι που είδαμε να συμβαίνει και στις αποσχισμένες περιοχές της ουκρανίας. Κρατήστε αυτό το δεδομένο γιατί βλέπουμε να δημιουργείται ένα ακόμα μοτίβο.

     

    Στην ουσία οι ίδιοι σύμμαχοι που βοήθησαν τον δικτάτορα άσαντ να κερδίσει τον εμφύλιο στη συρία, βρίσκονται τώρα έτοιμοι να βοηθήσουν τη δημοκρατική κυβέρνηση του μαλίκι να αντιμετωπίσει τους αντάρτες του νέου χαλιφάτου της Daash.

     

     

    Οι κούρδοι

    Οι κούρδοι πάνω στην αναμπουμπούλα δεν έχασαν την ευκαιρία να καταλάβουν το κιρκούκ και να δηλώσουν πως δεν έχουν καμία πρόθεση να το επιστρέψουν. Ταυτόχρονα οι κούρδοι της συρίας δείχνουν να απολαμβάνουν κι αυτοί την αυτονομία που συμφώνησαν με τον άσαντ και παρότι η σύγκλιση μεταξύ τους δεν είναι δεδομένη, είναι εξαιρετικά πιθανή. Την ίδια στιγμή κατάφεραν να γεμίσουν ένα δεξαμενόπλοιο με πετρέλαιο στην τουρκία παρακάμπτοντας την κεντρική ιρακινή κυβέρνηση. Πριν λίγες μέρες ο αμερικάνος ΥΠΕΞ κέρυ επισκέφθηκε τις κουρδικές περιοχές και είναι γνωστό ότι τόσο ο ίδιος, όσο και η πρώην ΥΠΕΞ και νυν υποψήφια πρόεδρος χίλαρι κλίντον, βρίσκονται πιο κοντά στο ισραηλινό άρμα, που πολύ θα ήθελε ένα κουρδικό κράτος.

     

    Παρά λοιπόν το γεγονός πως το ανεξάρτητο κουρδιστάν γίνεται ένα όλο και πιο κοντινό όραμα, τα προβλήματα των κούρδων δεν έχουν αλλάξει. Όπως, όμως, έγραψα και πριν μερικά χρόνια, οι κούρδοι δεν έχουν κανέναν σύμμαχο στη γειτονιά τους. Οι μόνοι τους σύμμαχοι είναι οι αμερικάνοι και οι ισραηλινοί και αυτοί βρίσκονται αρκετά μακριά για να τους βοηθήσουν. Όσο βρίσκονται αυτόνομοι μέσα στο ιράκ, μπορούν να έχουν καλές σχέσεις με όλους τους γείτονές τους. Αλλά θα ήταν εξαιρετικά απερίσκεπτο για τους ίδιους να επιδιώξουν ανεξαρτησία αυτή τη στιγμή, κάτι που θα έδινε το δικαίωμα στη βαγδάτη να τους επιτεθεί προκειμένου να διατηρήσει την ακεραιότητα του ιράκ.

     

     

    Οι αμερικάνοι

    Οι αμερικάνοι είναι εμφανές πια πως χρησιμοποιούν την Daash προκειμένου να πετύχουν τους δικούς τους σκοπούς. Αλλά για να το πιάσουμε το πράγμα από μια στερεότερη βάση. Με την αποχώρηση του αμερικάνικου στρατού από το ιράκ, έγινε εμφανής η ήττα των ήπα στον πόλεμο που ξεκίνησε το 2003. Όχι μόνο η νέα δημοκρατική ιρακινή κυβέρνηση δεν ήταν υποχείριο των αμερικάνων, αλλά ταυτόχρονα είχε και καλές σχέσεις με το ιράν, καθώς πολλοί από τους σιίτες πολιτικούς είχαν περάσει εξόριστοι στο ιράν τα χρόνια της σανταμικής εξουσίας. Δεν είναι μόνο η θρησκευτική ομοδοξία που βοηθάει τις σχέσεις μεταξύ ιράκ και ιράν, αλλά και το τέλος μιας αντιπαλότητας που είχε κατασκευαστεί από τον σαντάμ και του συμμάχους του πριν από 35 χρόνια.

    Ο πόλεμος ιράν-ιράκ μπορεί να έγινε υπό το πρόσχημα μιας παλιάς αντιπαλότητας αράβων/περσών με μπόνους τα πετρέλαια που βρίσκονται στο κουζενστάν, αλλά στην ουσία ήταν η προσπάθεια της δύσης και της σαουδικής αραβίας να ανατρέψει την ισλαμική επανάσταση που ακόμα δεν είχε καταφέρει να εδραιωθεί.

    Έτσι, παρά τα 8 χρόνια ενός πολύ πικρού αιματηρού και σκληρού πολέμου, οι ιρανοί και οι ιρακινοί δεν είχαν πολλά να χωρίσουν μεταξύ τους. Κι έτσι η προσέγγιση με το ιράν ήταν σχετικά εύκολη μόλις οι αμερικάνοι κατέλαβαν τη χώρα και απομάκρυναν το μπάαθ που είχε οργανώσει την όλη επιχείρηση.

     

    Αυτό για τους αμερικάνους δεν ήταν παρά μια τεράστια στρατηγική ήττα. Όχι μόνο οι ιρανοί είχαν καλές σχέσεις με τους ιρακινούς πια, αλλά μπορούσαν να βοηθάνε και τους συμμάχους τους στη συρία και τον λίβανο από ξηράς μέσω ιράκ. Σαν να μην έφτανε αυτό, τα ιρακινά συμβόλαια πετρελαίου δεν δόθηκαν στις αγαπημένες αμερικάνικες εταιρίες, αλλά σε όποιον άλλο τα ζήτησε. Ο αμερικάνος στρατιωτικός διοικητής πετρέους γρήγορα κατάλαβε πως οι συμμαχία των απελευθερωτών με τους απελευθερωμένους δεν θα ήταν αποικιακού τύπου.

     

    Όταν λοιπόν η καλή αλ-κάιντα που πολεμούσε στη συρία διασπάστηκε και το ένα κομμάτι της άρχισε να ψάχνει την τύχη της στο ιράκ, οι αμερικάνοι το βρήκαν αυτό ως ευκαιρία. Δεν είναι τυχαίο πως ποτέ δεν ειδοποίησαν τον σύμμαχο ιρακινό στρατό για την μετακίνηση όλων αυτών των στρατευμάτων μέσα στο δυτικό ιράκ (κάτι εξαιρετικά απλό για τους δορυφόρους καθώς το δυτικό ιράκ είναι σχεδόν έρημος). Και όταν αντέδρασαν ξαφνιασμένα από την κατάληψη της μοσούλης, δεν πρόσφεραν καμία αεροπορική κάλυψη στον ιρακινό στρατό πριν ικανοποιηθεί το αίτημά τους να παραιτηθεί ο μαλίκι προκειμένου να γίνει μια κυβέρνηση εθνικής συνεργασίας που να γουστάρουν περισσότερο. Μάλιστα ο αγαπημένος μου ινδός αναλυτής ήταν προφητικός όταν επέστησε την προσοχή μας σε συγκεκριμένες δηλώσεις αμερικάνων αξιωματούχων που ζητούσαν πρώτα την παραίτηση του μαλίκι και του άσαντ (!) προτού αναμιχθούν οι ίδιοι στον πόλεμο.

     

    Με λίγα λόγια, το daash, εξοπλισμένο από αμερικανούς και τούρκους, έκανε τον κακό που χρειάζεται ο καλός νονός για να προστατέψει το ξεβράκωτο ιράκ. Το σχέδιο, όμως, ναυάγησε πολύ γρήγορα κάτι που δείχνει ότι οι αμερικάνοι δεν έχουν καταλάβει πόσο αδύναμοι είναι στον σημερινό κόσμο.

     

    Διότι το όλο σχέδιο βασιζόταν στην υπόθεση πως είναι οι μόνοι που μπορούσαν να «βοηθήσουν» το ιράκ, ενώ όπως φαίνεται το ιράκ θα τα καταφέρει μια χαρά με τη βοήθεια των φίλων του. Το μόνο που απομένει για την αμερικάνικη στρατηγική είναι το plan b της διάλυσης του ιράκ και έτσι της αποδυνάμωσης της βαγδάτης, κάτι που ταιριάζει με τα σχέδια του ισραήλ που είναι φυσικά η λιβανοποίηση ολόκληρης της μέσης ανατολής, όπως ξεκάθαρα δήλωσε ο νετανιάχου.

     

    Daash 2

    Το daash είναι επαναστάτες. Μπορεί να μας βρωμάνε τα πόδια τους, οι στόχοι τους και οι μέθοδοί τους, αλλά αυτό δεν τους κάνει λιγότερο επαναστάτες. Θυμάστε παραπάνω για τα μιλούνια εκείνα των μουσουλμάνων που έχασαν την εμπιστοσύνη τους στη διαδικασία της προηγούμενης επανάστασης? Για το πως οι νεωτερικοί έγιναν οι νέοι αντιδραστικοί και πως αυτό φαίνεται συχνά πυκνά, είτε μιλάμε για την αλγερία του ‘90, είτε για την αίγυπτο και τη συρία του 2012? Το daash λοιπόν υπάρχει εκεί για να βρουν διέξοδο όλοι αυτοί που θέλουν να κάνουν κάτι απέναντι στη διεφθαρμένη πραγματικότητα της μέσης ανατολής.

    Έχει πια αλλοτριωθεί από τον μεγάλο σατανά, δηλαδή τις ΗΠΑ και το ισραήλ? Αυτό είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο καθώς εδώ και δύο χρόνια, πρώτα στη λιβύη και μετά στη συρία, πήραν τα ηνία διάφοροι οπλαρχηγοί με ύποπτες σχέσεις με τις ηπα. Σημαίνει αυτό ότι έχουν προδώσει το σκοπό τους? Θα έλεγα πως όχι ακριβώς. Το μεγάλο όνειρο αυτών των επαναστατών είναι πράγματι η δημιουργία ενός νέου χαλιφάτου στη μέση ανατολή κι αν οι αμερικάνοι το 2004 ήταν εχθροί τους, τώρα είναι σύμμαχοί τους σε αυτή την προσπάθεια. Από αυτή την άποψη δεν διαφέρουν και πολύ με τα δυτικά ξαδέρφια τους. Ο λένιν με ποιανού το τρένο ταξίδεψε από την ελβετία στη ρωσία? Οι γιακοβίνοι τι μεθόδους χρησιμοποίησαν και σε πόσες χώρες εισέβαλλαν προκειμένου να προστατέψουν το έθνος και τη δημοκρατία?

     

    Σαφώς το ιδεολογικό βάλτωμα του daash που μία θα φαίνεται να εξυπηρετεί τους ισραηλινους και μία τους αμερικάνους θα απογοητεύσει πολλούς επίδοξους επαναστάτες που αποτελούν και τη βασική της δύναμη. Το να δείχνεις ότι είσαι μία από τα ίδια κοστίζει, αλλά αυτό δεν δείχνει να τους απασχολεί μέχρι στιγμής ή μάλλον το καλύπτουν με το να επιδεικνύουν τη γνωστή σκληρότητά τους προς τους ηττημένους. Στο κάτω-κάτω από εκεί που έχαναν στη συρία, τώρα εμφανίζονται σχεδόν έτοιμοι να καταλάβουν τη βαγδάτη κι αυτό, παρότι αποτελεί περισσότερο ένα επικοινωνιακό σκιάχτρο, τους έδωσε μια φήμη και δόξα που μόνο ο σιίτης νασαρλάχ της χιζμπαλά είχε δείξει να αποκτά. Ναι η χιζμπαλά μπορεί να νίκησε τον ισραηλινό στρατό κι όχι τον ανύπαρκτο ιρακινό, αλλά το όνειρο της χιζμπαλά είναι πολύ πιο ταπεινό από τη δημιουργία του νέου χαλιφάτου και άρα λιγότερο λαμπερό.

     

     

     

    Πίσω στο ιράκ

    Η κατάσταση στο ιράκ θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχει μάλλον σταθεροποιηθεί. Από τη στιγμή που το daash δεν κατάφερε να φτάσει στη βαγδάτη και να ενεργοποιήσει τις εκεί συμμαχίες του μέσα στις πρώτες μέρες μετά την κατάρρευση της μοσούλης, το blitzkrieg δείχνει να σταματά. Όσο περνάνε οι μέρες, τόσο η ενεργοποίηση των ιρανών, των ρώσων και των ίδιων των ιρακινών που δείχνουν να ενισχύουν τις θέσεις τους, κάνει τα πράγματα πιο δύσκολα για το daash. Ήδη η χρήση αεροπορικών μέσων αποτελεί ένα μεγάλο πλεονέκτημα που θα κοστίσει στο daash το στοιχείο του αιφνιδιασμού και της εύκολης και γρήγορης μετακίνησης που χρειάζεται ένα blitzkrieg. Από εκεί και πέρα το πράγμα παίζεται.

     

    Όπως ένας πόλεμος μπορεί να καταστρέψει ένα κράτος, μπορεί την ίδια στιγμή να το ενδυναμώσει. Αν ο ιρακινός στρατός και η ιρακινή κυβέρνηση καταφέρει να επανακτήσει τον έλεγχο της χώρας, στην ουσία το ιράκ θα ενδυναμωθεί καθώς μέχρι σήμερα όλοι ξέρανε την κακή του κατάσταση. Αν αποδειχθεί δια πυρός και σιδήρου ότι μπορεί να κινητοποιήσει τις κατάλληλες δυνάμεις, δύσκολα θα μπορέσει κάποιος άλλος στην περιοχή να το ταρακουνήσει. Λίγο-πολύ το ίδιο συνέβη και με τη χιζμπαλά, όταν η νίκη της απέναντι στην εισβολή του ισραηλινού στρατού την επιβεβαίωσε ως μια δύναμη της περιοχής.

     

    Κι αυτό είναι το μεγάλο δίλημμα των κούρδων. Αν ανακηρύξουν το νέο τους κράτος και το ιράκ δεν διαλυθεί, τότε κανείς δεν ξέρει τι θα κάνει το νέο ενδυναμωμένο ιράκ την ίδια στιγμή που κανείς από τους συμμάχους τους δεν θα μπορεί να τους βοηθήσει. Αν κρίνω από το πως κινούνται οι κούρδοι του ιράκ από το 1991 και έπειτα, θα έλεγα ότι δεν θα προχωρήσουν σε βιαστικές κινήσεις και θα περιμένουν να δουν προς τα που φυσάει ο άνεμος. Είναι μια τακτική που επανέλαβαν ακόμα και το 2003 με τους αμερικάνους να παρακαλάνε τους κούρδους να ανοίξουν ένα δεύτερο μέτωπο εναντίον του σαντάμ. Πρόκειται για κάτι που βλέπουμε πολύ συχνά σε κοινωνίες όπου οι καλοί μας βρετανοί θα ονόμαζαν tribal, ακριβώς όπως τα καπάκια στον καιρό της ελληνικής επανάστασης. Δεν φέρνει πάντα θετικά αποτέλεσματα (τα αλβανικά clans πχ την πάτησαν απο τους κουμουνιστές το 1945), αλλά φαίνεται πως αυτή είναι μια γλώσσα που έχει δείξει και η βαγδάτη ότι μπορεί να μιλήσει.

     

    Αυτή τη στιγμή λοιπόν ο χρόνος είναι κρίσιμος. Το blitz του daash έχει σταματήσει αλλά το μπαλάκι είναι πια στην ιρακινή κυβέρνηση. Αν η ιρακινή κυβέρνηση δεν καταφέρει να ανακαταλάβει τη χώρα, είτε για πολιτικούς είτε για στρατιωτικούς λόγους, τότε η λιβανοποίηση του ιράκ θα είναι πολύ κοντά καθώς το daash θα βρει στηρίγματα τόσο απευθείας από τη σαουδική αραβία και την ιορδανία (δηλαδή τους αμερικανο-ισραηλινούς) όσο ίσως και από την τουρκία που δεν ξέρουμε ακόμα τι στάση θα κρατήσει.

    Οι ιρανοί σύμμαχοι δεν είναι απίθανο να ποντάρουν σ’ ένα μικρό νότιο ιράκ αν δουν ότι η κατάσταση δεν εξελίσσεται ικανοποιητικά, αλλά αυτό σημαίνει ότι είναι έτοιμοι να χάσουν την απευθείας επαφή τους με τη συρία και το λίβανο.

    Η βασική τακτική τους έτσι κι αλλιώς δεν αλλάζει. Ο στόχος τους είναι να κάνουν συμμαχίες βασιζόμενοι σε αρχές και όχι μόνο σε συγκυρίες. Γι’ αυτό τους βλέπουμε να συμμαχούν ακόμα και με τους αμερικάνους στο αφγανιστάν ή σε διάφορες περιπτώσεις μέσα στο ιράκ. Άλλωστε οι βασικοί τους αντίπαλοι είναι οι γουαχάμπι της σαουδικής αραβίας και οι ισραηλινοί λικούντνικς. Οι ευρωπαίοι αν με οποιοδήποτε τρόπο θέλουν να κρατήσουν έναν τσαμπουκά στην ουκρανία θα πρέπει να τα βρουν με το ιράν, αλλιώς είναι ξεγραμμένοι. Άλλωστε, πολύ δύσκολα η δύση μπορεί να προπαγανδίσει μια θέση υπέρ του daash, κι αυτό είναι υπέρ των ιρανών που μάχονται τους «απολίτιστους».

    Και η μεγάλη εικόνα για επίλογος.

    Η πορεία της κατάρρευσης της αμερικάνικης αυτοκρατορίας είναι κάτι για το οποίο συζητάμε χρόνια, αλλά θα πάρει ακόμα περισσότερα. Κι αυτή η κατάρρευση δεν θα είναι μόνο οικονομική και στρατιωτική. Είναι και η ηθική κατάρρευση των διαφημιζόμενων αξιών του δυτικού κόσμου. Όταν ο μπους εισέβαλε στο ιράκ το 2003 μπορούσε ακόμα να μιλάει στον δυτικό κόσμο για έναν μαυριδερό δικτάτορα ή για τους βάρβαρους ταλιμπάν στο αφγανιστάν. Η ήττα, όμως, των αμερικάνων και στους δύο πολέμους τους έκανε πιο απελπισμένους. Τώρα ακολουθούν ξεκάθαρα την τακτική της καμμένης γης. «Αν δεν μπορώ να παίζω εγώ με το παιχνίδι μου, τότε δεν θα το πάρει κανένας», μοιάζουν να λένε. Κάτι που βλέπουμε να κάνουν τόσο στην ουκρανία, όσο και στη μέση ανατολή. Αυτή η τακτική τους φέρνει σε συμμαχίες με ομάδες που δύσκολα μπορούν να πλασαριστούν στη δύση ως «προοδευτικές». Οι ναζούληδες στην ουκρανία και το daash στην μέση ανατολή είναι σίγουρα εκτός του δυτικού υπερασπίσιμου πλαισίου και αυτό στενεύει ακόμα περισσότερο τα περιθώρια κινήσεων. Φυσικά, δεν είναι η πρώτη φορά που οι αμερικάνοι συμμαχούν με τους «κακούς». Η ιστορία είναι γεμάτη από νεκρούς λουμούμπες και νοτιοαμερικάνικα τάγματα θανάτου, αλλά οι περισσότεροι από αυτούς μπορούσαν να τοποθετηθούν στο διπολικό πλαίσιο του ψυχρού πολέμου, ενώ σήμερα πια ακόμα και ο πολύ αδύναμος πόλεμος στην τρομοκρατία έχει ξεφτίσει τόσο πολύ που ούτε οι ίδιοι οι αμερικάνοι δεν τον πιστεύουν. Ειδικά όταν συμμαχούν με τους ίδιους που 15 χρόνια τώρα δαιμονοποιούν ως το απόλυτο κακό.

    Αυτές οι κινήσεις «απελπισίας» στην ουσία ενδυναμώνουν και φέρνουν κοντά μεταξύ τους όλες εκείνες τις δυνάμεις που θεωρούν τέτοιες κινήσεις παράλογες. Η ρωσία και το ιράν δεν είναι τα καλύτερα φιλαράκια του κόσμου. Το ίδιο ισχύει και για την κίνα με τη ρωσία. Παρόλα αυτά, σ’ έναν κόσμο που οι αμερικάνοι παίζουν το χαρτί dr. strangelove, αυτοί συγκλίνουν όλο και περισσότερο μεταξύ τους, κρατώντας μάλιστα και το ηθικό λοφάκι που οι αμερικάνοι άφησαν κενό, ότι δηλαδή πολεμάνε υπέρ του πολιτισμού και κατά της βαρβαρότητας.