• Τελειώνει το πετρέλαιο?

    Date: 2005.09.10 | Category: ΔΙΕΘΝΗ | Tags: ,

    Στους ανθρώπους αρέσουν οι ιστορίες. Και οι αγορές το ξέρουν αυτό. Έτσι πίσω από κάθε κίνηση της αγοράς οι άνθρωποι θέλουν μια ιστορία. Δεν έχει απαραίτητα σημασία εάν είναι μια καλή ιστορία ή μια αληθινή ιστορία, πρέπει όμως να υπάρχει κάτι που να τροφοδοτεί τη φαντασία των παικτών και να επιβεβαιώνει τις αντιλήψεις τους. Τις περισσότερες φορές δεν υπάρχει μόνο μία ιστορία αλλά πολλές. Κάθε ιστορία ικανοποιεί και το δικό της κοινό. Ας πάρουμε λοιπόν τις ιστορίες πίσω από το πετρέλαιο. Για τα τηλεοπτικά κανάλια η ιστορία είναι οι αθέατοι κερδοσκόποι που εκμεταλλεύονται πολύ θεατά γεγονότα. Στο πλάνο βλέπετε τον τυφώνα Νταίζη Ντακ που περνά πάνω από τις πετρελαιοπηγές της καραιβικής και η ιστορία είναι έτοιμη.

    Peak Oil

    Οι λίγο πιο ψαγμένες εφημερίδες που έχουν διαβάσει και πέντε newsletter θα σας πούνε για τη θεωρία του Peak Oil. Με λίγα λόγια η ιστορία έχει ως εξής. Ο γεωφυσικός Hubbert πρότεινε το 1956 πως η παραγωγή κάθε πετρελαιοπηγής διέπεται από μια κωδωνοειδή καμπύλη (σχήμα 1). Ξεκινά αργά και αυξάνεται απότομα μέχρι που φτάνει στο ανώτατο σημείο της (peak) και μετά ξαναπέφτει. Αυτό εάν το εφαρμόσουμε για το σύνολο των πετραιλοπηγών μιας χώρας μπορεί να μας δείξει περίπου τα δυνατά επίπεδα παραγωγής της. Η άποψη του χλευάστηκε αρκετά αλλά ο Hubbert έκανε την πρόβλεψη πως η παραγωγή πετρελαίου των ΗΠΑ θα κορυφωθεί γύρω στο 1965 με 1970 και από τότε οι ΗΠΑ θα παράγουν όλο και λιγότερο πετρέλαιο. Αυτή η πρόβλεψη βγήκε σωστή καθώς η αμερικάνικη παραγωγή κορυφώθηκε πράγματι το 1971. Όπως καταλαβαίνετε εάν αυτό ισχύει για τις ΗΠΑ θα ισχύσει κάποτε και για ολόκληρο τον κόσμο. Η διαμάχη βρίσκεται στο πότε. Από τη μια μεριά η επίσημη άποψη μιλάει για το 2020 με 2030. Όμως ξέρουμε πως τα επίσημα πετρελαϊκά αποθέματα των χωρών του ΟΠΕΚ για παράδειγμα είναι εντελώς εξωπραγματικά για λόγους πολιτικούς, όπως ξέρουμε επίσης ότι όλα τα μοντέλα μιλάνε για σημαντική και μεγάλη αύξηση της ζήτησης και δεν βλέπουμε αντίστοιχες κινήσεις από τη θέση της παραγωγής. Η κατάσταση κάθε άλλο παρά σαφής είναι και αυτό δημιουργεί αβεβαιότητες.

    Από τη μία μεριά του ριγκ έχουμε τον κ. Colin Campbell, χρόνια άνθρωπο των εταιριών που ισχυρίζεται πως σε γενικές γραμμές η θεωρία του Hubbert ισχύει και πως η παραγωγή του πετρελαίου θα φτάσει στην κορύφωσή της μεταξύ του 2005-2008. Προσοχή κορύφωση δεν σημαίνει πως το πετρέλαιο τελειώνει, αλλά πως από την επόμενη μέρα θα έχουμε όλο και κάτι λιγότερο στα χέρια μας. Η παραγωγή στις ΗΠΑ κορυφώθηκε το 71, στη Βρετανία το 99, στη Νιγηρία το 78 και ο μπαλαντέρ της υπόθεσης είναι η Σαουδική Αραβία.

    Κανείς δεν ξέρει τι ακριβώς συμβαίνει στη χώρα με τη μεγαλύτερη παραγωγή πετρελαίου στον κόσμο και μόλις πριν από 3 μήνες δημοσιεύτηκε ένα βιβλίου που ταρακούνησε πολλούς ανθρώπους. Ο τίτλος του βιβλίου του Matthew Simmons δεν άφηνε πολλά περιθώρια για αισιοδοξία. «Twilight in the Desert: The Coming Saudi Oil Shock and the World Economy». Όπως μπορείτε να φανταστείτε ο Simmons παραθέτει μερικές αποκαλυπτικές παρατηρήσεις για την αδυναμία επιπλέον παραγωγής πετρελαίου από τη Σαουδική Αραβία και πως ακόμα και η σημερινή παραγωγή είναι εφικτή με ακριβές, δύσκολες  και μη διατηρήσιμες μεθόδους. Εάν όλα αυτά ακούγονται άσχημα, φανταστείτε πόσο άσχημα ακούγονται όταν μας πληροφορεί πως όλα τα μοντέλα για την κατανάλωση πετρελαίου στα επόμενα χρόνια βασίζονται στην υπόθεση πως η ΣΑ όχι μόνο δεν θα μειώσει, αλλά θα αυξήσει κιόλας την παραγωγή της αλματωδώς.

    It’s the economy Stupid.

    Ένα πράγμα που πολλοί αναλυτές ξεχνάνε να σημειώσουν μετά από τόσα πολλά γεωλογικά στοιχεία είναι πως πέρα τα καταστροφικά σενάρια, το θέμα του πετρελαίου θα πρέπει να μας απασχολήσει κυρίως οικονομικά. Δηλαδή τι σημαίνει αυτό για τις ζωές και την οικονομία μας.

    Σε αυτό θα μας βοηθήσει να απαντήσουμε ένας πιο άγνωστος από τον αστέρα Campbell, αλλά πολύ σημαντικός παππούς. Ο 79χρονος πετρελαιάς Henry Groppe, μας λέει πολύ απλά, «το πετρέλαιο δεν τελείωσε, απλά όπως το 1973 τελείωσε το πετρέλαιο των 2 δολαρίων, κάποτε τελείωσε το πετρέλαιο των 10 δολαρίων και κάποια στιγμή θα μας τελειώσει το πετρέλαιο των 50 δολαρίων».  Αυτό δεν σημαίνει πως οι τιμές μονάχα θα ανεβαίνουν. Βλέπετε από τη στιγμή που βρίσκουμε ένα κοίτασμα μέχρι τη στιγμή που το πρώτο πετρέλαιο βγαίνει στην επιφάνεια, περνάνε τουλάχιστον 18 μήνες. Αυτή η καθυστέρηση δημιουργεί στρεβλώσεις στην αγορά και στην αύξηση της παραγωγής. Μετά την πετρελαική κρίση του 1979, τόσο οι βιομηχανικές χώρες προχώρησαν σε μεγάλες αλλαγές προκειμένου να εξοικονομήσουν πετρέλαιο όσο και οι παραγωγοί ξεκίνησαν να παράγουν περισσότερο από το περιζήτητο αγαθό. Την ίδια στιγμή τα μέσα και οι αναλυτές ούρλιαζαν πως οι τιμές του πετρελαίου θα παραμείνουν ψηλές. Το αποτέλεσμα που ο Henry Groppe είχε προβλέψει ήταν πως αυτή η επιπλέον παραγωγή μαζί με τον οικονομικό κύκλο μέχρι το 1986 είχε ρίξει την τιμή του πετρελαίου στα προ του 1979 επίπεδα.

    Σε αυτή ακριβώς την πιο ρεαλιστική άποψη ο Pierre Lemieux από το ινστιτούτο Von Mises συμπληρώνει πως τα τελευταία 40 χρόνια είναι γεμάτα από εφιαλτικά σενάρια για το πετρέλαιο. Σενάρια που όχι μόνο δεν επιβεβαιώθηκαν αλλά όπως δείχνει και το σχήμα 2 που δημοσιεύει, η τιμή του πετρελαίου σε σταθερά δολάρια (Ιουλίου 2005) όχι μόνο δεν ανέβηκε τόσο, όσο φανταζόμαστε, αλλά είναι ακόμα πολύ πιο χαμηλά από τα επίπεδα της Ιρανικής επανάστασης του 1979. Το πρόβλημα με τα μοντέλα μελλοντικής πρόβλεψης της κατανάλωσης είναι πως βασίζονται σε κάτι λίγο παραπάνω από καθαρό αέρα. Κανείς δεν ξέρει πως θα αντιδράσουν οι άνθρωποι σε υψηλότερες τιμές. Μέχρι σήμερα όλοι μας έλεγαν πως το όριο της πετρελαιικής κρίσης είναι τα 40 δολάρια. Μετά έγινε τα 50 και τώρα είμαστε στα 60 και βάλε και όλοι συνεχίζουμε να γεμίζουμε τα ρεζερβουάρ των αυτοκινήτων μας. Κάποιοι διαβλέπουν μια κρίση υπερπροσφοράς και εάν πράγματι αυτή η άποψη περάσει στον πολύ κόσμο, δύσκολα οι τιμές του πετρελαίου θα παραμείνουν τόσο ψηλά.

    Αραμπάς περνά.

    Πέρα από τα εφιαλτικά σενάρια για επιστροφή στα άροτρα και άλλες τέτοιες μπούρδες, πρέπει να θυμόμαστε πως όλη η συζήτηση δεν γίνεται για το τελευταίο πετρέλαιο, απλά για το τελευταίο τόσο φθηνό πετρέλαιο. Ίσως τελικά τα 3ήμερα ταξιδάκια στο μπαλί να μην είναι και τόσο ρεαλιστικά. Πως είναι δυνατόν να είναι πιο ακριβό ένα ξενοδοχείο στη Σαντορίνη από ένα ξενοδοχείο στο μπαλί μαζί με τα αεροπορικά εισιτήρια?  Από άποψη κατανάλωσης ενέργειας είναι απλή σπατάλη.  Ίσως να αποφασίσουμε λοιπόν πως το πετρέλαιο είναι πολύ πολύτιμο για να το καίμε. Θυμηθείτε άλλωστε πως κάθε μέρα που περνά οι ΗΠΑ καταναλώνουν περίπου 24εκ βαρέλια πετρέλαιο από τα 82εκ βαρέλια της παγκόσμιας παραγωγής. Εάν και μόνο αυτή η χώρα αποφασίσει να μειώσει την κατά κεφαλή κατανάλωση πετρελαίου στα επίπεδα της ΕΕ και της Ιαπωνίας, χωρών δηλαδή εξίσου ανεπτυγμένων, τότε θα υπήρχαν επιπλέον 7 με 10 εκ βαρέλια πετρέλαιο κάθε μέρα. Κάτι που σίγουρα θα έκανε τις τιμές να καταρρεύσουν. Άρα λοιπόν πριν αγοράσουμε ένα καινούργιο άροτρο θα πρέπει να σκεφτούμε πόσο δραματικά μπορεί να αλλάξουν οι τιμές, εάν αλλάξουν οι πολιτικές ή οι οικονομικές συνθήκες της αγοράς.

    Μόλαταυτα καθώς η Κίνα και η Ινδία μπαίνουν στο παιχνίδι της ανάπτυξης και καθώς κάθε χρόνο ανακαλύπτουμε όλο και λιγότερο καινούργιο πετρέλαιο από πέρσι, είναι πολύ πιθανό ο άνθρωπος να πρέπει να αρχίσει να σκέφτεται πως η εποχή του φθηνού πετρελαίου έχει τελειώσει και να αλλάξει τόσο την παραγωγή, όσο και την κατανάλωση ενέργειας. Πάντως το άροτρο μάλλον δεν θα το δούμε ποτέ.