• O αυτισμός της επικοινωνίας

    Date: 2004.05.01 | Category: ΔΙΑΦΟΡΑ | Tags: ,,,

    Μεγάλωσα σ’ ένα κόσμο απελπιστικά αυτιστικό. Μοναχοπαίδι, χωρίς παρέες, χωρίς κώδικες επικοινωνίας με τους άλλους ανθρώπους, καθόμουν στο δωμάτιο και έπαιζα με τις βδομάδες με τα ίδια παιχνίδια, φτιάχνοντας φανταστικούς κόσμους με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες. Στη γειτονιά ήταν αδύνατο να ενταχθώ. Ένας γίγαντας που δεν ήξερε ούτε προπαίδεια (μα είμαι μόλις 5 χρονών) και γύριζε αμίλητος κλαίγοντας στα Playmobil του. Δεν φτάνει που ήμουνα αυτιστικό, έμοιαζα και καθυστερημένο. Ύστερα ήρθε στο σπίτι ένας υπολογιστής και ένας προσεκτικός παρατηρητής θα μπορούσε να σημάνει το τέλος μου. Το παιχνίδι έληξε, αυτό το παιδί μπορούμε να το ξεγράψουμε από τον κόσμο. Ευτυχώς μαζί με τον υπολογιστή ήρθε κι ένα μωρό, ο αδερφός μου, κι αυτός ο μπόμπιρας μου έσωσε τη ζωή.

    Τα υπόλοιπα 20 συνοπτικά χρόνια τα πέρασα προσπαθώντας να κοινωνικοποιηθώ, δηλαδή να καταλάβω τους ανθρώπους, να τους εξηγήσω και μετά να τους μιμηθώ (και να μάθω προπαίδεια). Με το δικό μου αυτιστικό και αναλυτικό σύστημα μεν, αλλά αυτή έγινε η απόφασή μου και ο στόχος μου. Επειδή αυτό εδώ δεν είναι μια κατάθεση ψυχής, να σας πω ότι τα κατάφερα λίγο πολύ κάποια στιγμή. Βοήθησε λίγο και το γεγονός ότι άρχισα να κοιμάμαι μαζί τους και έτσι μπορούσα να τους παρατηρώ από κοντά την ώρα που κοιμούνται. Ή στο ευάλωτο εκείνο κομμάτι μεταξύ ύπνου και ξύπνιου, λίγο μετά από αυτό που οι μοναχοί του μεσαίωνα ονόμαζαν post coitum triste. Κι εκεί που με ανακούφιση αποφάσισα ότι κατάφερα κάπως να ενταχθώ στον δικό μου μικρόκοσμο (και να κοιμηθώ επιτέλους με την ησυχία μου), όλα άρχισαν να αλλάζουν γύρω μου.

    Δεν ξέρω εάν το έχετε παρατηρήσει αλλά ο κόσμος γύρω μας έχει γίνει πολύ πιο αυτιστικός. Πιστέψτε με έχω ευαισθησία σε αυτό. Κληρονομικό χάρισμα που λένε. Αντί να πηγαίνω εγώ κοντά στον κόσμο συνειδητοποίησα ότι ο κόσμος ερχόταν πιο κοντά μου. Οι άνθρωποι γύρω μου γίνονταν αυτιστικοί. Ναι, λίγο αφού έμαθα την προπαίδεια, είχα διαβάσει ότι ο κόσμος στο μέλλον θα είναι κοινωνικά λίγο πιο ιδιόρρυθμος διότι θα είναι γεμάτος από μοναχοπαίδια (πολύ προβληματικά πλάσματα γενικά). Φανταζόμουν μάλιστα ότι στην Κίνα θα το αντιμετωπίσουμε για πρώτη φορά αυτό (στην Κίνα εφαρμόζεται από το 1976 περίπου η πολιτική του ενός παιδιού για κάθε οικογένεια). Αλλά αυτή η γενιά των μοναχοπαιδιών στην ελλάδα θα έπρεπε να αργήσει κάπως. Άντε από αυτούς που έχουν γεννηθεί από το 1990 και μετά. Και ειλικρινά κ. Εισαγγελέα μου δεν έχω κοιμηθεί με κανέναν που να έχει γεννηθεί από το 1987 και μετά. Οι αυτιστικοί για τους οποίους μιλάω εγώ, είναι άνθρωποι στην ηλικία μου, ή και ακόμα μεγαλύτεροι.

    Αφού λοιπόν ξεμπέρδεψα με τις κοινωνικές επιπτώσεις της υπογεννητικότητας, άρχισα να κάνω αυτό που έκανα και μικρός. Άρχισα ξανά να παρατηρώ τους ανθρώπους και τους τρόπους που επικοινωνούνε. Και ανακάλυψα ότι οι άνθρωποι επικοινωνούσαν όλο και περισσότερο, αλλά για την επικοινωνία αυτή δεν ήταν αναγκαία η επαφή. Κι αυτό κάτι είχε να κάνει με τον επίκτητο αυτισμό τους.

    Cut in.

    Να υποσημειώσω εδώ ότι δεν είμαι κανένας λουδίτης να υποστηρίζω ότι η ζωή ήταν πιο όμορφη όταν η Γούβα είχε χωματόδρομους και η Επτανήσου νερατζιές. Σήμερα επικοινωνούμε πολύ περισσότερο με τους ανθρώπους γύρω μας. Τελεία. Η επανάσταση των κινητών τηλεφώνων άλλαξε εντελώς την καθημερινότητα μας. Κάποτε άφηνα μήνυμα για τη Νατάσσα σε πέντε τηλέφωνα σε τυχαίο στατιστικό δείγμα και 2 μέρες αργότερα μου απαντούσε. Όλοι έχετε μια προσωπική σας Νατάσσα σε αυτό το σημείο. Και προσπαθήστε να θυμηθείτε πόσα ραντεβού χάσατε, πόσο δύσκολα βρίσκατε κάποιον μέσα στην ίδια μέρα όταν δεν είχατε κινητό. Τώρα να μην πιάσω το email, το MSN το ICQ και τα υπόλοιπα των υπολογιστών. Να σας θυμίσω μόνο ότι στον τυχαίο φίλο σας στην Αμερική στέλνατε ένα γράμμα το όποτε, ή ένα τηλέφωνο το ακόμα πιο όποτε. Και σήμερα που το ένα πέμπτο της Ελλάδας μεταξύ 18-22 βρίσκεται σε κάποιο κωλοχώρι της Αγγλίας, νομίζετε ότι δεν έφυγαν ποτέ από το σπίτι τους. Για να τελειώνουμε με το ζήτημα σήμερα έχουμε περισσότερη, συχνότερη και πιο εύκολη επικοινωνία με τους αλλούς. Γκεγκε?

    Cut out.

    Όμως αυτή η όλο και πιο συχνή έλλειψη σωματικής επαφής στην επικοινωνία μας, κάποιο τσιπάκι έχει πειράξει. Κάθε τόσο ακούω για ανθρώπους που ερωτεύονται από απόσταση, που μαλώνουν από απόσταση, που χωρίζουν από απόσταση. Ξέρω ότι εάν δεν υπήρχε το ίντερνετ και η Easyjet κατά πάσα πιθανότητα δεν θα είχαμε τίποτα απ’ όλα αυτά. Παρατηρείστε ότι είναι συνήθως πιο πιθανό να χωρίσει κάποιος που πηγαίνει φαντάρος στη Ρόδο από το να πηγαίνει φοιτητής στην Αγγλία. Τι δεν έχει ο φαντάρος στη Ρόδο που έχει ο φοιτητής στην Αγγλία? Ίντερνετ και φθηνά αεροπορικά εισιτήρια.

    Φυσιολογικά όλα αυτά, και σημεία της εποχής μας. Μας εκπαιδεύουν και μας μαθαίνουν για έναν κόσμο διαφορετικό από αυτόν που έζησαν οι γονείς μας. Αλλά ακόμα κι όταν επιστρέφεις από την Αγγλία οι κώδικες επικοινωνίας παραμένουν οι ίδιοι. Κι εδώ βρίσκεται η ποιοτική διαφορά. Οι σχέσεις σου με τους ανθρώπους στην ίδια πόλη κάποιες στιγμές δεν διαφέρουν από το να ήταν στην άλλη άκρη της γης.

    Είμαστε πολύ πιο εγωιστές και αυτάρκεις από τους γονείς μας. Σε αυτό δεν φταίνε τα μέσα επικοινωνίας, αλλά η κοινωνία και η οικονομία μας που οργανώνεται όλο και περισσότερο στον βαθμό της μονάδας. Οι ακραίες εκφάνσεις αυτής της μεταβολής είναι φυσικά οι ΗΠΑ και η Βρετανία. Αυτό δεν είναι τίποτα καινούργιο. Το βλέπατε από τη δεκαετία του 80 να συμβαίνει, κάποια στιγμή θα καταρρεύσει αλλά δεν είναι το θέμα μας. Το θέμα μας είναι πως τα μέσα επικοινωνίας μας προσαρμόστηκαν σε αυτήν την τάση.

    Το κινητό είναι η πιο εμφανής μεταστροφή. Παλιά είχαμε το τηλέφωνο. Κάθε σπίτι κι ένα τηλέφωνο. Το κινητό δεν πρόσφερε μόνο ένα τηλέφωνο που πήγαινε από εδώ κι από κει, αλλά ένα προσωπικό τηλέφωνο για τον καθένα. Τα ποσοστά διείσδυσης της κινητής σε σχέση με τη σταθερή τηλεφωνία τα λένε όλα. Το εμαιλ είναι το ίδιο ακριβώς παράδειγμα. Παλιά η αλληλογραφία έφτανε σε μια διεύθυνση κοινή για ένα σπίτι ή μια πολυκατοικία. Σήμερα έχεις το δικό σου προσωπικό εμαιλ, πολλές φορές και παραπάνω από ένα, ανάλογα με τις προσωπικότητες που ενδύεσαι  κάθε φορά.

    Όλα αυτά λοιπόν μας έκαναν να ξεχάσουμε να επικοινωνούμε με τον παλιό τρόπο. Γνωρίζεις κάποιον και μετά περνάς μια εντυπωσιακά μεγάλη περίοδο με το να φλερτάρεις μέσω SMS. Μπορεί να γράφεις εκπληκτικά χαϊκού μέσω SMS αλλά ξεχνάς το πως αντιδρούν οι άνθρωποι όταν συναντιούνται. Και νιώθεις αμήχανα σαν 15χρονο αυτιστικό που δεν έχει ξαναβγεί με άνθρωπο στη ζωή του. Συμπεριφέρεσαι παράλογα, κλείνεσαι στον εαυτό σου. Και τότε αρχίζουν οι παρεξηγήσεις. Πολλά προβλήματα σου λέω. Μέχρι να ξανα-συναντηθείς και ειδικά εάν έχει παρεμβληθεί εμαιλ στην επικοινωνία (αφεντικά τι νομίζεται πως κάνουν με το ίντερνετ οι υπάλληλοί σας?), έχεις μάθει ένα σωρό λεπτομέρειες για τον άλλο, έχεις χτίσει έναν ολόκληρο κόσμο από απόσταση. Ακριβώς όπως τα αυτιστικά. Δεν είναι τυχαίο που πολύ συχνά μετά η σχέση φτάνει πολύ γρήγορα στο «αι γαμήσου κι εσύ κι ο γρύλος σου». Ο κόσμος που έχτισες για αυτόν τον άνθρωπο μέσα από τα εμαιλ αντικατόπτριζε τις δικές σου προσδοκίες, φοβίες και πόθους. Και σε καμία περίπτωση την πραγματικότητα. Όταν έχεις κοιμηθεί ένα βράδυ μισομεθυσμένη στο κρεβάτι του και μετά έχεις ανταλλάξει 5 εμαιλ και 10SMS μέχρι να ξανασυναντηθείτε, η εικόνα εκείνης της βραδιάς έχει ξεθωριάσει, ενώ αντιθέτως η εικόνα του εμαιλ είναι η πιο πρόσφατη και δυνατή.

    Δεν πιστεύω ότι το SMS, και το εμαιλ είναι πιο «ψυχροί» τρόποι επικοινωνίας. Όλοι έχετε κλάψει από 160 γράμματα σε φωτισμένη οθόνη κάποιο ξημέρωμα Δευτέρας. Είναι όμως σίγουρα διαφορετικοί τρόποι επικοινωνίας. Η προσωπικότητα στο εμαιλ δεν είναι η ίδια με αυτή που θα συναντήσουμε στόμα με στόμα απέναντί μας. Αλλά εξ όνυχων κρίνουμε τον λέοντας, ή εάν το θέλετε πιο αγγλοσαξονικά ο διάβολος βρίσκεται στις λεπτομέρειες. Και τα γραπτά σου δίνουν πολλές λεπτομέρειες. Και πολλές αφορμές για παρεξηγήσεις, για χωρισμούς, για εσένα και τον γρύλο σου. Η επαφή είναι πάντα πιο συναινετική. Οι άνθρωποι επιδιώκουμε τη συναίνεση όταν υπάρχει επαφή, αλλά όταν υπάρχει απόσταση μπορούμε να είμαστε όσο άτεγκτοι και εγωιστές θέλουμε. Προχθές γνώρισα 2 κρυφο-οπαδούς του Καραντζαφέρη. Πιστέψτε με πέρα από κανα-δύο μειδιάματα και ευγενικά επιχειρήματα δεν έκανα τίποτε άλλο. Ούτε καν ένα φαρμακερό σχόλιο. Και είναι και η δουλειά μου (τα φαρμακερά σχόλια). Εάν μου έστελναν τις απόψεις τους στην εφημερίδα, θα τους τα είχα σούρει από την εποχή που ο προμηθέας έδωσε τη φωτιά στους ανθρώπους.

    Ναι αφεντικό, εκείνη τη συνέντευξη με τον σχεδιαστή της Toyota δεν την πήρα ποτέ διότι ντρεπόμουν να μιλήσω στο τηλέφωνο.