• Σκόρπιες του Ιούνη σκέψεις (μέρος 1ο)

    Date: 2011.06.14 | Category: ΠΟΛΙΤΙΚΗ | Tags: ,,,

    (tree hugger on vacation,

    ή η εκκίνηση του αποκαλυπτικού παραληρήματος)


    Η αριστερά έχει συχνά κατηγορηθεί στο παρελθόν για άκαμπτες ιδέες, απέναντι σε έναν κόσμο που αλλάζει. Κι όχι άδικα. Ένα βασικό κομμάτι της αφήγησης της αριστεράς διαμορφώθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα σε βάσεις που τότε θεωρούνταν απόλυτα θετικά επιστημονικές. Με λίγα λόγια η αριστερά είχε ανακαλύψει την επιστημονική αλήθεια για τον κόσμο και το μόνο που θα έπρεπε να κάνει θα ήταν να πείσει τον κόσμο για αυτή την αλήθεια. Και γιατί να υποχωρήσεις όταν πιστεύεις πως έχεις βρει το κοινωνικό αντίστοιχο του νόμου της βαρύτητας? Ταυτόχρονα απέκτησε και διάφορα χαρακτηριστικά του χριστιανισμού, που την έκαναν ακόμα πιο άκαμπτη. Όπως το κριτήριο της παλαιότητας. Όσο πιο παλιό ήταν ένα κείμενο, όσο πιο κοντά στην αρχική πηγή του Μάρξ, τόσο πιο “ιερό” θεωρούνταν.

     

    Αλλά το θέμα μου δεν είναι η ακαμψίες της αριστεράς. Το θέμα μου είναι μερικές σκόρπιες σκέψεις για την κρίση. Που δυστυχώς για εμάς, η αριστερά, ή αν θέλετε η αριστερή αφήγηση για τον κόσμο, είναι η μοναδική που μπορεί αυτή τη στιγμή να εγγυηθεί πως θα προσπαθήσει πιο δίκαια και ανθρώπινα να μας βγάλει έξω από αυτή τη δίνη. Και μάλιστα το πιο φλώρικο και ουμανιστικό κομμάτι της, δηλαδή εξ ορισμού το πιο αδύναμο.

     

     

    Μέσα ή έξω από το ευρώ?

    Φαντάζομαι όσοι έχετε ξαναδιαβάσει τον καραγκιόζη που γράφει, θα έχετε βαρεθεί να ακούτε πως η επίκληση και μόνο ενός εργαλείου δεν είναι από τη φύση της ωφέλιμη για τον τάδε ή τον δείνα σκοπό. Είναι ο τρόπος που τα χρησιμοποιούμε που κάνει τα εργαλεία ωφέλιμα. Το ευρώ είναι ένα πρόβλημα αυτή τη στιγμή. Όμως στο ελληνικό μπάχαλο δεν είναι σίγουρα το μοναδικό πρόβλημα, ούτε το πιο κυρίαρχο. Αν ίσχυε αυτό δεν θα ήμασταν οι χειρότεροι των χειρότερων του ευρώ. Διότι σύμφωνοι η κρίση χτυπάει όλη την περιφέρεια του ευρώ με ιδιαίτερη σφοδρότητα, αλλά είναι κρίμα μεταξύ μας να προσπαθήσουμε να κρυφτούμε πίσω από αυτό. Τα δομικά προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας δεν οφείλονται στο ευρώ. Μπορεί το ευρώ να τα επιτείνει, μπορεί το αστείο ιδεολόγημα του αφήνουμε την “αγορά” να “αποφασίσει” να μας έχει καταστρέψει, αλλά τελικά κάτι πρέπει να μας λέει το γεγονός πως και η υπόλοιπη ευρωπαϊκή περιφέρεια διαθέτει μεγάλα προβλήματα, αλλά εμείς έχουμε σπάσει όλα τα κοντέρ. Κανείς δεν ανάγκασε την ελλάδα να είναι ένα από τα οικονομικά πιο άνισα μαγαζιά της ευρώπης, και από τα λιγότερο ανταγωνιστικά (με πραγματικούς όρους παραγωγής και ωρών εργασίας που στην ελλάδα είναι πολύ περισσότερες από σχεδόν ολόκληρη την ευρώπη). Κανείς δεν ανάγκασε την ελλάδα να μοιράζει τον πλούτο με όρους κοινωνικών μικρο-ομάδων συμφερόντων όπου ο ένας προσπαθεί να αρπάξει από τον άλλο περισσότερη υπεραξία και όλοι μαζί ρουφάνε τους πιο αδύναμους κρίκους της κοινωνικής εξίσωσης. Αν λοιπόν πρέπει να ξεκινήσουμε από κάπου, αυτό θα πρέπει να είναι από το να φτιάξουμε το δικό μας μαγαζί και μετά -από καλύτερη θέση- να αναρωτηθούμε αν θέλουμε να είμαστε μέσα στο ευρώ ή όχι.

     

    Διότι αυτή τη στιγμή η υπόσχεση της εξόδου από το ευρώ, αφήνει μια αφήγηση πως ξαφνικά όλα θα γίνουν όπως πριν ή -ακόμα χειρότερα- πως όλα θα φτιάξουν με μια μικρή τεμπέλικη κίνηση όπως το να ρίξουμε δύο φάσκελα στους φεουδάρχες των Βρυξελλών (και μια μικρή αναταραχή 6μηνών, ενός χρόνου). Αλλά για να είμαστε ειλικρινείς, αυτή τη στιγμή στην ελλάδα δεν υπάρχει ούτε ένας που να μπορεί να οδηγήσει τη χώρα έξω από το ευρώ ακόμα κι αν έχει τις καλύτερες προθέσεις. Αντικειμενικοί λόγοι όπως: μειωμένη αγροτική παραγωγή, χαώδες εμπορικό έλλειμμα, χαώδες πρωτογενές έλλειμμα του προϋπολογισμού και φατριαστική λογική στην κοινωνία για να μην επεκταθούμε πολύ, κάνουν τη μετάβαση στη δρχ αυτή τη στιγμή μια άδεια απειλή/υπόσχεση.

     

     

    Είναι ήδη αργά?

    Κάποιοι θα αναρωτηθούν πως δεν είναι λίγο αργά να προσπαθήσεις να φτιάξει το μαγαζί τη στιγμή που η φεουδαρχικής λογικής γραφειοκρατία της ΕΕ και μερικοί ακόμα πολιτικοί παίκτες που τη στηρίζουν, πιέζουν σκληρά για πλήρη αποικιοποίηση με αστεία επιχειρήματα? Πράγματι, από το 2008 που η κρίση βρίσκεται σε πλήρη παγκόσμια ισχύ, είχαμε δύο καταστροφικές κυβερνήσεις που έκαναν ό,τι μπορούσαν για να βαθύνουν το πρόβλημα. Κι όχι τόσο παθητικά αλλά πλήρως ενεργητικά. Τον Μάρτη του 2009 η κυβέρνηση καραμανλή καλόπιανε τους πάντες δίνοντας φθηνές μερτσέντες στο λαό και ρευστό στις χρεοκοπημένες τράπεζες, αφήνοντας το έλλειμα να σκαρφαλώσει σε διψήφια ποσοστά. Και τον Μάρτη του 2010 η κυβέρνηση ΓρΑΠ ολοκλήρωνε το ιδεολογικό της πρόγραμμα βιάζοντας τη χώρα στη χρεοκοπία, προκειμένου να “σωθεί” από το ΔΝΤ. (τη στιγμή που διατηρούσε και διατηρεί το έλλειμμα σε διψήφια ποσοστά)

     

    Οπότε ναι θα ήταν περίφημα εάν είχαμε 3 χρόνια αλλαγών μπροστά μας, έτσι ώστε να φτιάξουμε το μαγαζί μας. Αλλά αυτό δεν είναι παρά μια κυκλική λογική. Διότι αν δεν είχαμε βαθιά κρίση, κανείς δεν θα ενδιαφερόταν να φτιάξει ένα σύστημα που δεν δούλευε μεν, αλλά με κάποιον τρόπο βόλευε τον περισσότερο κόσμο. Και στο σύνταγμα θα κατεβαίναμε μόνο για να γιορτάσουμε κανένα ευρωπαικό κύπελλο.

    Άρα δεν έχουμε χρόνο για χαλαρές αλλαγές, διότι είναι η ίδια η έλλειψη χρόνου που μας κάνει να αναζητάμε την αλλαγή. Κι αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να δουλέψουμε με ό,τι μας βρίσκεται αυτή τη στιγμή, μην ξεχνώντας ταυτόχρονα πως με ένα μαγαζί που λειτουργεί καλύτερα, θα έχουμε τη δυνατότητα να περιμένουμε αυτή η κρίση να ξεβρακώσει ακόμα περισσότερο την παλιά τάξη πραγμάτων στην ευρώπη. Που -όσο η κρίση τραβάει, και θα τραβήξει- χάνει όλο και πιο γρήγορα τα ερείσματά της.

     

     

    Είναι ουτοπία?

    Σίγουρα δεν είναι οι πιο κατεστημένες απόψεις που έχετε ακούσει, αλλά πατάνε στον κοινό νου που το σημερινό σύστημα έχει εγκαταλείψει εδώ και πολλά πολλά χρόνια. Το ότι φαίνονται περίεργες έχει να κάνει περισσότερο με τον τρόπο που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε τον κόσμο παρά με την αδυναμία τους να εφαρμοστούν.

    Ένα ακραίο τέτοιο είδος perception managment όπως το ονομάζουν στο αμέρικα είναι το ίδιο το “μεσομακροπρόθεσμο” που συζητάμε αυτές τις μέρες:

    Η κυβέρνηση λέει πως είναι η μόνη λύση. Αναρωτήθηκε κανείς αν έτσι κι αλλιώς είναι λύση? Διότι αν διαβάσεις τα κωλόχαρτα που έχουν δημοσιεύσει είναι πιο πιθανό να προσγειωθούν εξωγήινοι μέχρι το τέλος του χρόνου στην πλ. Συντάγματος, παρά να λειτουργήσει το μεσομακροπρόθεσμο.

     

    Για να μην σας ζαλίζω τις διάφορες σκόρπιες σκέψεις μου θα τις βγάζω 2-2 (μέχρι στιγμής έχω 8) προκειμένου να μην ζαλίζεστε με σεντόνια και μακαρονάδες, αρχίζοντας από μια απλή παλιά και κοινή γνώση που όλοι κάνουμε πως δεν βλέπουμε:

     

     

    σκέψη 1η (είναι 4ώρες εργασίας την ημέρα αρκετές?)

     

    Για να δείξουμε πόσο αναποτελεσματικό και σπάταλο είναι το οικονομικό μας σύστημα δεν χρειάζεται παρά να πάρουμε μερικά δημογραφικά στοιχεία.

    Σύμφωνα με τη στατιστική υπηρεσία λοιπόν, 9.300.000 συμπολίτες μας είναι άνω των 15 ετών. Από αυτούς εργάζονται 4,3 εκ είναι άνεργοι 0,7εκ και εκτός εργατικού δυναμικού βρίσκονται άλλα 4,3.

     

    Αν υποθέσουμε πως αυτά τα 4,3εκ εργαζόμενων δουλεύουν 8ώρες την ημέρα, τότε το ΑΕΠ μας το παράγουν 4,3*8=34,4εκ εργατο-ώρες την ημέρα. Ναι κάποιοι δουλεύουν 10 ώρες και κάποιοι ημι-απασχολούνται με 4 ώρες. Κάποιοι είναι τεμπέληδες και κάποιοι είναι πολύ εργατικοί, κάποιοι δεν έχουν κανένα παραγωγικό αντικείμενο κλπ κλπ. Αλλά όλα αυτά είναι λεπτομέρειες που δεν μας απασχολούν ακόμα. Αυτό που μας απασχολεί είναι το σπάταλο σύστημά μας.

    Αυτές οι 34,4εκ εργατο-ώρες την ημέρα παράγουν σε ένα χρόνο το ελληνικό αεπ. Τι θα γινόταν αν οι άνεργοι εργάζονταν? Πόσες ώρες την ημέρα θα έπρεπε να δουλεύουμε? Πολύ απλό 4,3εκ + 0,7εκ άνεργοι = 5εκ . 34,4εκ εργατο-ώρες / 5εκ = 6,88 ώρες την ημέρα .

     

    Να πάμε και λίγο παρακάτω? Τι θα γινόταν αν βάζαμε στην εξίσωση και όλους αυτούς, τους κάτω των 65 που για διάφορους λόγους είναι εκτός εργατικού δυναμικού, ενώ ταυτόχρονα βγάζαμε από την εξίσωση όλους τους κάτω από 24ετών για να τους αφήσουμε να σπουδάσουν και να χαρούν τα νιάτα τους? Τότε μας βγαίνει ένα πολύ ωραίο νούμερο 6,1εκ ανθρώπων που αν τους διαιρέσουμε με τις 34,4εκ εργατο-ώρες μας βγάζει το εκπληκτικό ποσό των 5,6ωρών εργασίας την ημέρα. Θέλετε να αφαιρέσουμε και διάφορες κατηγορίες που δεν μπορούν να δουλέψουν για κάποια διαστήματα? Να το στρογγυλοποιήσουμε στις 6 ώρες την ημέρα? Να βγάλουμε δηλαδή εκτός εργατικού δυναμικού 400.000 ανθρώπους ανά πάσα δεδομένη στιγμή? (ως ανεργία τριβής κλπ κλπ περίπου 3,6% του συνόλου του πληθυσμού).

     

    Με λίγα λόγια αν εργάζονταν σχεδόν όλοι όσοι είναι πάνω από 24ετών και κάτω από 65 θα έπρεπε ο καθένας μας να εργάζεται 6 ώρες την ημέρα για ισοδύναμο αποτέλεσμα χωρίς να κάνουμε τίποτα για να εκλείψουν οι άλλες σπατάλες του συστήματος.

     

     

    Είναι οι 4 ώρες εργασίας την ημέρα ουτοπία?

    Θέλετε να προσθέσουμε τώρα κι όλους εκείνους τους άνω των 65 ετών που τόσο ρατσιστικά τους πετάξαμε απέξω? Όχι δεν θα σκάβουν, αλλά είμαι σίγουρος πως πολλοί από αυτούς δεν θα ήθελαν να νιώθουν παραπεταμένοι και παροπλισμένοι. Ας πούμε το 1/3 θα απασχολείται για 2ώρες την ημέρα προσφέροντάς μας 0,6εκ*2ώρες=1,2εκ εργατοώρες σε εθελοντικής βάσης εργασίες. Αν και από την εμπειρία μου η καμπουριασμένη γιαγιά στο χωριό μαζεύει τις 5πλάσιες ελιές από τον 22χρονο εαυτό μου στο ίδιο διάστημα 🙂

    Θέλετε επίσης να ξεκινήσουμε να κάνουμε το σύστημά μας πιο αποδοτικό? Να μειώσουμε τους 120.000 στρατιωτικούς και τους 75.000 αστυνομικούς (αριθμοί ρεκόρ και οι δύο για όλη την ευρώπη). Ή να μειώσουμε όλες αυτές τις άχρηστες θέσεις εργασίας που υπάρχουν μόνο και μόνο επειδή πρέπει να απασχολούμε διάφορους ανθρώπους? Τα 4.000 καταστήματα κινητής τηλεφωνίας, τα 4.300 υποκαταστήματα τραπεζών, τα 16.000 βενζινάδικα, τα 12.000 μινι-μάρκετ και τα άνω των 4.000 σούπερ-μάρκετ, τους άπειρους σερβιτόρους και σερβιτόρες? Για να μην πιάσουμε τους δημοσίους και ιδιωτικούς υπαλλήλους που δεν έχουν πραγματικό αντικείμενο εργασίας και γίνω κακός τώρα χωρίς λόγο και αιτία.

     

    Γιατί κανείς δεν το προτείνει?

    Δεν έχω πολλές καλές ιδέες στο γιατί. Για αρχή υπήρχαν μερικοί γραφικοί που το πρότειναν από παλιά, όπως ο ράσελ και ο γαμπρός του μάρξ λαφάργκ. Υπάρχουν σίγουρα διάφορα κοινωνικά και ηθικά ταμπού πάνω στο θέμα αλλά εδώ θα ασχοληθώ μόνο με το οικονομικό κομμάτι και εκεί μάλλον πολύ ελαφρά:

    Η παλιά δικαιολογία ήταν πως η κλασική πολιτική οικονομία εξέταζε το ζήτημα θεωρώντας πως η ανεργία είναι κάτι που δεν υπάρχει. Όλες οι ιδέες της κλασικής πολιτικής οικονομίας βασίζονται σε μια οικονομία που βρίσκεται σε πλήρη απασχόληση. Βέβαια κάποια στιγμή οι οικονομολόγοι αποφάσισαν να παραδεχθούν πως η ανεργία τελικά υπάρχει (τι ευγενικό εκ μέρους τους), αλλά από τότε δεν έχουν κάνει και πολλά βήματα. Ακόμα και σήμερα το οικονομικό κατεστημένο αυξάνει συνεχώς το ποσοστό της θεωρούμενης “φυσιολογικής” ανεργίας και διάφοροι νομπελίστες αστέρες τύπου Von Pissarides διεξάγουν εμβριθείς έρευνες πάνω στη δικαιολόγηση των αδικαιολογήτων  🙂

    Γιατί συμβαίνει αυτό? Διότι στον ιστορικό καπιταλισμό η ανεργία έχει μια πολύ βασική λειτουργία. Κάνει την εργασία αγαθό που βρίσκεται σε στενότητα. Κι αυτή η στενότητα την κάνει πολύτιμο προνόμιο. Όταν στις αρχές του 19ου αιώνα, τα ημερομίσθια για τους εργάτες στην Αγγλία ήταν αρκετά υψηλά για να μη χρειάζεται να δουλέψουν πάνω από μερικές μέρες την εβδομάδα, η αγγλική πολιτική ελίτ αύξησε την τιμή του ψωμιού. Ταυτόχρονα πέρασε διάφορους νόμους περί “αλητείας” προκειμένου να “εκπαιδευθεί” να δουλεύει κάθε μέρα, ένα εργατικό δυναμικό που -ώντας πρώην αγρότες- δεν το θεωρούσε δεδομένο.

    Υπήρχε μάλιστα το ιδεολόγημα με το όνομα “ο σιδερένιος νόμος των μισθών” που λίγο πολύ έλεγε πως για λόγους φυσικής τάξης των πραγμάτων, οι μισθοί δεν γίνεται να ανέβουν παραπάνω από τη δυνατότητα του εργάτη να επιβιώνει τσίμα τσίμα (βολικότατο ε?)

    Γιαυτή τη στενότητα δούλεψε επίσης και όλο το συνδικαλιστικό κίνημα του 19ου και 20ου αιώνα. Είτε κατηγορώντας τις μηχανές, είτε τους μετανάστες, είτε τις γυναίκες, είτε οποιονδήποτε έκανε την εργατική τους δύναμη λιγότερο σημαντική, λιγότερο πολύτιμη.

    Στην ουσία έπεσαν στην παγίδα των συσσωρευτών κεφαλαίου, θεωρώντας την εργασία ένα προνόμιο για μερικούς που κάποιοι άλλοι τύποι έρχονται να το σφετερισθούν. Κι αντί να πολεμήσουν για όλο και λιγότερη εργασία, πολεμούσαν για όλο και λιγότερους εργαζόμενους.

    Κι αυτό φάνηκε με τον πιο αντιδραστικό τρόπο μετά το τέλος του μεγάλου ευρωπαϊκού πολέμου (1914-1945). Οι γυναίκες που στο Β ημίχρονο αντικατέστησαν τους άντρες σε εργασίες που θεωρούνταν κατεξοχήν αντρικές, μετά το τέλος του πολέμου αναγκάστηκαν να πάνε σπίτια τους. Αντί λοιπόν να διεκδικήσουν λιγότερες ώρες εργασίας για όλους, προτίμησαν να παροπλίσουν τις γυναίκες στην κουζίνα, στην ανατροφή των παιδιών και την κατανάλωση.

     

     

    Κάποιοι θα πουν μα δεν γίνεται να έχεις ένα σύστημα που να λειτουργεί ιδανικά. Προς θεού δεν λέω να λειτουργεί ιδανικά. Γιαυτό και κληρώνω πως 4 ώρες εργασίας την ημέρα είναι μάλλον αρκετές για αρχή. Μπορεί σε 10 χρόνια να τις κάνουμε και 3.

    Και καθίστε να σκεφτείτε ποιος είναι ο πιο παράλογος. Εγώ ή αυτό που ζούμε σήμερα ως “πραγματικότητα” που πρέπει να αντιμετωπίσουμε με “ρεαλισμό”?